[Fyrsta Málfrœðiritgerðin]

84 1Í flestum lǫndum setja menn á bœkr annat tveggja þann fróðleik, er þar innanlands 2hefir gǫrzk, eða þann annan, er minnisamligstr þykkir, þó at annars sta[ðar hafi h]eldr 3gǫrzk, eða lǫg sín setja menn á bœkr, hver þjóð á sína tungu. En af því at tungurnar 4eru [ó]líkar hver annarri, þær þegar er ór einni ok inni sǫmu tungu gafa gengizk eða greinzk, þá 5þarf ólíka stafi í at hafa, en eigi ina sǫmu alla í ǫllum, sem eigi ríta grikkir látínustǫfum 6girzkuna ok eigi látinumenn girzkum stǫfum látínu, né enn heldr ebreskir menn ebreskuna hvár7ki girzkum stǫfum né látínu, heldr rítr sínum stǫfum hver þjóð sína tungu.

Hveriga 8tungu er maðr skal ríta annarar tungu stǫfum, þá verðr sumra stafa vant, af því […] at eigi 9finnsk þat hljóð í tungunni, sem stafirnir hafa, þeir er af ganga. En þó ríta enskir menn ensku10na látínustǫfum, ǫllum þeim er réttræðir verða í enskunni, en þar er þeir vinnask eigi til, þá hafa 11þeir við aðra stafi, svá marga ok þesskonar sem þarf, en hina taka þeir ór, er eigi eru 12réttræðir í máli þeira.

Nú eptir þeira dœmum, alls vér erum einnar tungu, þó at gǫrzk hafi mjǫk 13ǫnnur tveggja eða nǫkkut báðar, til þess at hœgra verði at ríta ok lesa, sem nú tíðisk ok 14á þessu landi, bæði lǫg ok áttvísi eða þýðingar helgar, eða svá þau in spakligu frœði, er 15Ari þórgilsson hefir á bœkr sett af skynsamligu viti, þá hefi ek ok ritit oss íslendingum 16stafróf, bæði látínustǫfum ǫllum þeim er mér þótti gegna til várs máls vel, svá at rétt17ræðir mætti verða, ok þeim ǫðrum, er mér þótti í þurfa at vera, en ór váru teknir þeir, er eigi 18gegna atkvæðum várrar tungu. Ór eru teknir samhljóðendr nǫkkurir ór látínustaf19rófi, en nǫkkurir í gǫrvir. Raddarstafir e[ru] engir ór teknir, en í gǫrvir mjǫk margir, því at vár 20tunga hefir flesta alla hljóðs eða raddar.

Nú af því, at samhljóðendr megu ekki 21mál eða atkvæði gøra einir við sik, eigi svá at þeir megi nafn hafa án raddarstafi, en 22at raddarstafnum einum sér hverjum má kveða, sem hann heitir, ok at honum kveðr í 23hverju máli, ok þeir bera svá tígn af samhljóðundum sem almætti af hálfmætti, þá he24fi ek af því fyrri setta þá bæði í stafrófi ok í umrœðu hér nú.

[Raddarstafir]

Við þá hljóðstafi fimm, 25er áðr váru í látínustafrófi: a, e, ı, o, u, þar hefi ek við gǫrva þessa stafi fjóra, er 26hér eru ritnir nú: , , ø, y. hefir lykkju af ae, en hringinn af oe, því at hann er af þeira hljó27ði tveggja saman blandinn, kveðinn minnr opnum munni en a, en meirr en o. er ritinn 28með lykkju as, en með ǫllum vexti es, sem hann er af þeim tveim samfeldr, minnr opnum mun29ni en a, en meirr en e. Ø, hann er af hljóði es ok os feldr saman, minnr opnum munni kve30ðinn en [e] ok meirr en o, enda ritinn af því með kvisti e[s] ok með osins hring. Y er af 31rǫddu ıs ok us gǫrr at einni rǫddu, kveðinn minnr opnum munni en ı ok meirr en u, ok skal 32af því ina fyrri kvísl af hǫfuðstafs-ue … sem áðr er þeim í stafrófi skipat.

Nú má 85 1verða at því, at nǫkkurr svari svá: ‘Ek má fullvel lesa danska tungu, þó at lá2tínustǫfum réttum sé ritit. Má ek þó at líkindum ráða, hvé kveða skal, þó at eigi sé allir 3stafir réttræðir í því, er ek les. Rœki ek eigi, hvárt þú rítr [] þítt eða a, [e] eða ę, y ok u.’ 4En ek svara svá: Eigi er þat rúnanna kostr, þó at þú lesir vel eða ráðir vel at líkindum; 5þar sem rúnar vísa óskyrt. Heldr er þat þínn kostr; enda er þá eigi ørvænt, at þey6gi lesa ek vel eða mínn maki, ef sá finnsk, eða ráða ek vel at líkindum til hvers ins rétta fœ7ra skal, ef fleiri vega má fœra til rétts en einn veg, þat sem á einn veg er þó ritit, ok eigi 8skýrt á kveðit, ok skal geta til, sem þú lézk þat vel kunna. En þó at allir mætti nǫkkut 9rétt ór gøra, þá er þó vís ván, at þeygi vili allir til eins fœra, ef máli skiptir allra he10lzt í lǫgum. Enda tel ek þik þá eigi hafa vel svarat, er þú lætr eigi þurfa í váru máli þes11sa níu raddarstafi: a, , e, , ı, o, ø, u, y, allra helzt ef ek klýf ór þessum níu sex grei12nir ins fjórða tegar, þær er sítt mál gøri hverr, ef gløggt eru skildar.

Nú mun ek þessa 13stafi átta, alls engi grein er enn ı[s] gǫr, á meðal inna sǫmu tveggja samhljóða setja 14sítt sinn hvern, en sýna ok dœmi gefa, hvé sitt mál gøri hverr þeira við inna sǫmu stafa 15fullting, í inn sama stað settr hverr sem annarr, ok á þann veg svá gefa dœmi of allan 16þenna bœkling á meða[l] inna líkustu greina, þeira er á stǫfunum verða gǫrvar: sar, sǫr; ser, 17sęr; sor, sør; sur, syr.

Sar veitti maðr mér eitt, sǫr mǫrg veitta ek honum. […] Sor goðinn sør 18ein sœrin. Sur eru augu syr, slík duga betr en spryngi ýr.

En nú elr hverr þessa sta19fa níu annan staf undir sér, ef hann verðr í nef kveðinn. Enda verðr sú grein svá skýr, at 20hon má ok máli skipta, sem ek sýni hér nu eptir; ok set [ek] punkt fyr ofan þá, er í nef eru 21kveðnir: har, hȧr; rǫ, rǫ̇; þel, þėl; fęr, fę̇r; ısa, ı̇ sa; orar, ȯrar; øra, ø̇ra; þu at, þu̇at; 22syna, sẏna.

Har vex á kykvendum, en hȧr er fiskr. Rǫ er eitt tré ór seglviðum, 23en rǫ̇ er hyrning húss. þel er á hnefa bundnum eða hlutr feldar, en þėl er smíðartól. 24Annat er þat, er sauðrinn heitir fęr, en annat þat, er han fę̇r lambs. İ sa skýja deild, þá er vér 25komum í ısa. Orar eru órøkþir ȯrar. Spakt skyldi it ellzta barn, því at it ellra 26øra it ø̇ra. þar vart þu at, er fjaðrklæðit þu̇at. Þriggja syna austr mun ek 27þér sẏna. Nú verðr þetta allt saman raddarstafanna: a, ; , ǫ̇; e, ; , ę̇; ı, ı̇; o, ; ø, ø̇; 28u, ; y, .

En þó at ek rit eigi fleiri raddarstafi en raddirnar fundusk í váru má29li, átján gǫrvar ór fimm látínurǫddum, þá er þó gott at [v]ita þat, at er grein enn á 30raddarstǫfum bæði þeim, er áðr váru í stafrófi, ok þeim ǫðrum, er nú eru í gǫrvir, grein 31sú er máli skiptir, hvárt stafr er langr eða skammr, sem grikkir ríta í ǫðru líkneski 32langan staf, en í ǫðru skamman. Svá ríta þeir e skamman: ε, en svá langan 86 1sem sjá stafr er: η; þann veg o skamman: [ο], en þann veg langan: ω. 2þá grein vil ek enn sýna, því at hon skiptir máli ok, jafnt sem inar fyrri, ok merkja ina 3lǫngu með stryki frá inum skǫmmum: far, fár; rȧmr, rámr; ǫl, ǫ́l; uǫ̇n, uǫ́n; seþo, 4séþo; frȧmėr, frȧ mér; uęr, uę́r; uę̇nesc, uę́nesc; uıl, uíl; minna, mínna; goþ, góþ; 5mȯna, móna; Goþrøþe, góþ rǿþe; mø̇nde, mǿnde; dura, dúra; ru̇nar, rúnar; 6flytr, flýtr; brẏnna, brýnna.

Far heitir skip, en fár nǫkkurs konar nauð. Rȧmr 7er sterkr maðr, en rámr inn hási. Ǫl heitir drykkr, en ǫ́l er band. Tungan er má8linu uǫ̇n, en at tǫnnunum er bitsins uǫ́n. Seþo, hvé vel þeir séþo er fyr saumfǫrinni 9réðu. Mjǫk eru þeir menn frȧmėr, er eigi skammask at taka mína konu frȧ mér. Svá 10er mǫrg við uęr sínn uę́r, at varla of sér hon af honum nær. Uę̇nesc eigi góðr maðr 11því, þó at vándr maðr uę́nesc góðum konum. Dul vættir ok uıl, at lina muni 12erfiði ok uíl. Huglan mann vil ek minna hugþrá ørenda mínna. Sú kona gǫfgar 13goþ, er sjálf er góþ. Mȯna mín móna, kveðr barnit, við mik gøra verst hjóna. Vel 14líkuðu Goþrøþe góþ rǿþe, þat eru góðar árar, sem skáld kvað:

Rétt kann rǿþe slíta
15ræsis herr ór verri.

Leka mø̇nde húsit, ef eigi mǿnde smiðrinn. Ef gestrinn kveðr dura, 16þá skyldi eigi bóndinn dúra. Ru̇nar heita geltir, en rúnar málstafir. Se þú hvé flo17tinn flýtr, er sækarlinn flytr. Stýrimaðr þarf byrinn brýnna, en sá er nautunum skal 18brẏnna.

Nú ef nǫkkur þessa greina sex ins fjórða tegar má svá niðr falla, at aldri[gi] 19þurfi í váru máli, þá skjótumsk ek yfir, sem vís ván er; eða svá, ef fleiri finnask 20í mannsins rǫddu.

En þat er gott at vita, sem fyrr var getit, er svá kveðr at hverjum raddar21staf í hverju máli, sem hann heitir í stafrófi, nema þá er hann hafnar sínu eðli, ok hann má heldr 22þá samhljóðandi heita en raddarstafr.

Þat verðr þá er hann er stafaðr við annan raddarstaf, 23sem hér eru nǫkkur dœmi nú: austr, earn, eır, eór, eyrer, uín. Nú er eigi ørvænt, at 24svá svari nǫkkurr maðr: ‘þar er orð, at þú rítr þar [e], er flestir menn ríta ı, þá er hann verðr 25fyr samhljóðanda settr, sem nú er skamt frá því, er þú reitt earn, þar sem ek munda 26ıarn ríta, eða svá í mǫrgum stǫðum ǫðrum.’ þá svara ek svá: þú hefir þar rétt fundit, ok 27þó eigi alls getit þess, er þér má ek kynliga þykkja ritit hafa, ok þó hafa ek fyr ǫnnkost 28svá ritit í flestum stǫðum. Ef ek gerða annat mál, sem þar væri full þǫrf ok œrin efni til, er 29kœnska væri, of þat, til hverra stafa hver orð hafa eðli, eða á hverja lund hverja stafi skyl30di saman stafa, þá væri sú bók ǫnnur ǫll ok miklu meiri, ok má ek af því eigi þat mál 31nú mæla innan í þessu. En þó mun ek nǫkkurum orðum svara um þetta it eina orð, er 32þú skoraðir helzt í.

Fyr því at þat hljóð, er samhljóðandinn hefir, eða sá raddarstafr, 87 1er í hans stað er settr ok stafaðr við annan raddarstaf, er eigi auðskilit, því at lítit verðr ok við 2blandit nær eða gróit við raddarstaf þann, er viðr er stafat, þá er þess leitanda, hvar svá fin3nim vér kveðit it sama orð, at sá raddarstafr sé frá ǫðrum raddarstaf skilinn, ok gøri sí4na samstǫfun hvarr, er optast er viðr stafaðr, svá at eina samstǫfun gøra báðir.

Skáld e5ru hǫfundar allrar rýnni eða málsgreinar, sem smiðir [smíðar] eða lǫgmenn laga. En þes6sa lund kvað einn þeira eða þessu líkt:

Hǫfðu hart of krafðir
hildr óx við þat skildir
gang, 7enn gamlir sprungu
gunnþings earnhringar.

Nú þó at kveðandin skyldi hann til at slíta 8eina samstǫfu í sundr ok gøra tvær ór, til þess at kveðandi haldisk í hætti, þá rak hann 9þó engi nauðr til þess at skipta stǫfunum ok hafa e fyr ı, ef heldr ætti ı at vera en e, þó 10at mér lítisk eigi at því. En ef nǫkkurr verðr svá einmáll eða hjámáll, at hann mælir á mót svá mǫrgum 11mǫnnum skynsǫmum, sem bæði létusk sjálfir kveða þetta orð, áðr ek reit þat, ok svá heyra aðra menn 12kveða, sem nú er ritit, ok þú lætr ı skulu kveða, en eigi e, þó at þat orð sé í tvær samstǫfur 13deilt, þá vil ek hafa ástráð Cátónis, þat er hann réð syni sínum í versum:

Contra verbosos no14li contendere verbis;
sermo datur cunctis, animi sapientia paucis.

þat er svá at skilja: hirð eigi þú at 15þræta við málrófsmenn; málróf er gefit mǫrgum, en spekin fám. Nu lýk ek hér umrœðu 16raddarstafanna, en ek leita viðr, ef guð lofar, at rœða nǫkkut um samhljóðendr.

[Samhljóðendr]

17Í nafni samhljóðanda hvers sem eins er nǫkkurr raddarstafr, því at hvárki nefnir þau nǫfn 18né ǫnnur engi, ef þeir njóta eigi raddarstafa, sem fyrr var sagt. Nú þó at þat hljóð eða 19atkvæði, er samhljóðendr hafa, megi varla eitt saman at kveða, enda sé þó nauðr at ski20lja, hvat þeir stoða í málinu. Enda stoði engi þeira þat allt í málinu, sem nafn hans er til, sem rad21darstafirnir gøra, þá mun ek svá haga nafni hvers þeira, er áðr hafði eigi svá nafn til, at þá skal 22af nafninu skilja hvat hann stoðar í málinu, þó at áðr skili eigi. Skal þat atkvæði hvers 23þeira í hverju máli vera, sem þá lifir nafnsins eptir, er ór er tekinn raddarstafr ór nafni24nu.

B, [c], d, g, h, p, t, þeir stafir hafa af því mundang mikit eins stafs atkvæði, at al25dri má tvá samhljóðendr ins sama hlutar setja í einni samstǫfun fyr raddarstafinn.

26F, l, m, n, r, s, þeir stafir megu hafa tveggja samhljóðanda atkvæði hverr einn, ef svá 27mjǫk vil at kveða, svá sem hverr þeira, er eptir raddarstafinn verðr settr, sem þar berr vitni, er vér 28nefnum þá með svá miklu atkvæði, sem mundim vér, ef svá skyldi ríta nǫfn þeira: eff, ell, emm, 29enn, err, ess. Má ok minka atkvæði þeira, þó at þeir standi eptir raddarstaf í samstǫfun, ok sé svá 30nefnd[i]r, sem þessa kostar væri ritin nǫfn þeira: ef, el, em, en, er, es, sem ek læt þá svá heita alla 31ok aldri hafa meirr en eins stafs atkvæði hvern, hvárt sem þeir standa fyr raddarstaf í samstǫfun 32eða eptir, nema þar er ek rít samhljóðanda, hverngi er ek rít, með vexti hǫfuðstafsins, enda 88 1standi hann eptir raddarstafinn í samstǫfun. Þá læt ek þann einn jarteina jafnmikit, sem þar 2væri tveir eins konar ok ins sama konar ritnir, til þess at rit verði minna ok skjótara ok bókfell 3drjúgara.

Nú þar er þeir stafir eru, er raddarstaf hefir eptra í nafninu, sem eru: b, c, d, g, p, t, 4ok af því of eykr eigi atkvæði nafns hvers þeira, þá skipti ek þar hǫfuðstafsins nafni, ok 5set ek þá raddarstaf fyrr, til þess at aukask megi atkvæði þeira svá í nafninu, sem annars staðar 6skulu þeir í málinu jarteina. Skal nú hverr samhljóðandi jafnmikit sítt atkvæði leggja til lags við 7raddarstaf þann, er í nafni hans er, sem hann skal hafa við hverngi annarra, er han verðr [við] stafaðr í hverju má8li.

En fyr því nú, at sumir samhljóðendr hafa sín líkneski ok nafn ok jartein, en sumir hafa 9hǫfuðstafs líkneski ok nafn ok jartein, en sumir hafa hǫfuðstafs líkneski ok skip[t] stǫ10fum sumra í nafni ok aukit atkvæði bæði nafns ok jarteinar, en sumir halda líkneski sínu, 11ok er þó minkat atkvæði nafns þeira, ok jartein sú, er þeir skulu hafa í málinu, skal þeiri lík, 12er í nafninu verð[r], þá skal nú sýna leita bæði líkneski þeira ok svá nǫfn fyr ofan ritin, at yfir 13þat megi nú allt saman líta, er áðr var sundrlauslega umrœtt:
beebbcheeccdeedd14efeffgeeggenghaelell
bB cK dD 15fF gG ghlL 
ememmenennpeeppererresessteettex[the]
mM nN pP rR sS tT x16þ

Sá stafr, er hér er ritinn c, er látínumenn flestir kalla ce ok hafa fyr tvá stafi: fyr t ok s, 17þá er þeir stafa hann við e eða ı, þó at þeir stafi hann við a eða o eða u sem k, sem svá stafa skotar þann 18staf við alla raddarstafi í látínu ok kalla che, hann læt ek ok che heita í váru stafrófi, ok stafa 19ek svá við alla raddarstafi sem k eða q, en þá tek ek úr stafrófi báða, ok læt þenna einn, c, fyrir 20hvárn hinna ok svá fyr sjálfan sik, alls þeir hǫfðu áðr allir eitt hljóð í [flestum] stǫðum eða jartein. En 21fyr því at c hefir inn sama vǫxt, hvárt sem hann er hǫfuðstafr ritinn eða eigi, allra helzt er ek rít[ka] 22þá hǫfuðstafi stœrri en aðra í riti, er eigi standa í vers upphafi, ok skulu tvá stafi jarteina, 23ok þá rít ek fyr hans hǫfuðstaf þenna staf: K, fyr því at þá hefr hann sínn vǫxt, þó at nǫkkut læ24gisk við. Er ok eigi allfjartekit til þess vaxtar honum, alls sá stafr stendr í griksku ok heitir kappa 25ok jarteinir xx í tǫlu þar. En hér skall hann í máli váru standa fyr cc, sem aðrir inir smæri hǫfuðstafir 26jarteina tvá stafi í máli. Má hann ok í tǫlu várri jarteina cc tírœð, sem ce tvau í látínu. 27Áðr hann væri fyr tvá stafi settr ok hann hét che, þá hafði hann eftra e en c í nafni sínu, en nú skipti 28hann ok hafi e fyrst í nafninu ok heiti ecc, enda siti um svá gǫrt.

Þat n, er stendr fyr g hit næsta í 29einni samstǫfu, þat er minnr í nef kveðit en meirr í kverkr en ǫnnur n, af því at þat tekr við30bland nǫkkut af g. Nú gøri ek þeim af því vinveittar samfarar sínar, ok gøri ek einn staf af 31báðum, þann er ek kalla eng, ok rít ek á þessa lund: g. Hann læt ek jarteina einn sem hina tvá, svá at allt 32sé eitt, hvárt þú rítr hrıngr eða hrıgr, nema þat er rit minna, er stafir eru færi.

Hvárki hefi ek 89 1brugðit vexti né nafni á h, því at hann má hvárki vaxa né þverra, né á engi veg skapask 2í sínu atkvæði.

X, , z, &, [˜], þeira stafa má þarnask, ef vill, í váru máli, því at engi er einka jar3tein þeira, alls þeir eru fyr þá eina stafi hafðir, er áðr eru í stafrófi, sumir fyr tvá, sem x ok z, & eða ˜, 4er fyr fleiri verðr stundum, en sumir fyr einn sem eða stundum ˜.

X, hann er samsettr í látínu af c 5ok s. Hann vil ek hafa svá samsettan í váru máli ok ekki sinn láta hann hǫfuðstaf vera, því at hann verðr 6aldrigi fyr c tvau né s tvau ok eigi í upphafi vers né orðs né samstǫfunnar.

Y, hann er grikkskr 7stafr ok heitir þar , en látínumenn hafa hann fyr ı, ok í grikkskum orðum at eins þó, ef skynsam8liga er ritit. Ok þarf hann af því eigi hér í vára tungu, nema maðr vili setja hann fyr u, þá er hann 9verðr stafaðr við annan raddarstaf ok hafðr fyr samhljóðanda, er þó láta ek af nú at rí10ta hann, því at ek sékka u þess meiri þǫrf fulltings en ǫðrum raddarstǫfum, þá er þeir verða fyr samhljó11ðendr settir.

Z, hann er samsettr af deleth, ebreskum staf svá ritnum: ד, ok settr er fyr d, 12ok af þeim ǫðrum, er heitir sade, ok er svá ritinn: צ, ok er fyr es í látínu settr. Alls hann sjálfr er ebreskr 13stafr, er þó sé hann í látínustafrófi ok hafðr, því at ebresk orð vaða opt í látínunni. Honum vísa 14ek heldr ór váru máli ok stafrófi, því at þó verða fyr nauðsynja sakir fleiri stafir í þar, en 15elligar vilda ek hafa. Vil ek heldr ríta, þeim inum fám sinnum er þarf, d ok s, alls hann er 16ofvalt í váru máli af d samsettr ok s, en ekki sinn af [þ] ok s.

& er heldr samstǫfun 17en staf[r], ok eru stafaðir saman e ok t í látínu, en e ok þ í váru máli, ef hafa skyldi. En ek 18hefi hann sem sízt í váru máli ok stafrófi, því at aldrigi verðr sú samstǫfun svá í váru máli ein 19saman, at eigi standi í þeiri inni sǫmu samstǫfun nǫkkurr samhljóðandi fyr e-it.

20Títull hefir enn ekki eðli til stafs, en hann er þó til skyndingar rits ok minkunar settr fyr ýmsa 21stafi aðra, stundum fyr einn, en stundum fyr fleiri. Set ek hann optast fyr m eða stundum fyr n eða 22fyr er samstǫfun, þann er [svá] er vaxinn: ˜. Kanka ek til þess meiri ráð en lítil: bindi hverr með 23títli, sem tilfyndiligt ok auðskilligt þykkir. Títull hefir þó nǫkkura jartein til nafns þess, 24er hann á, þó at hann megi eigi svá merkja af nafni sem aðra stafi. Títan heitir sól, en þaðan 25af er minkat þat nafn, er títúlus er á látínu. Títull, kveðum vér, þat er sem lítil sól sé, því at svá 26sem sól lýsir, þar er áðr var myrkt, þá lýsir svá títull bók, ef fyrir er ritinn, eða orð, ef yfir er settr.

27Staf þann, er flestir menn kalla þorn, þann kalla ek af því heldr the, at þá er þat atkvæ28ði hans í hverju máli, sem eptir lifir nafnsins, er ór er tekinn raddarstafr ór nafni hans, sem alla he29fi ek samhljóðendr samða í þat mark nú, sem ek reit snemma í þeira umrœðu. Skal þ standa fyrri 30í stafrófi en títull, þó at ek hafa síðarr umrœðu um hann, því at hann er síðarst í fundinn. En 31af því fyrr um títul, at hann var áðr í stafrófi, ok ek lét hann þeim fylgja í umrœðu, er honum 32líkir þarnask sína jartein. Hǫfuðstaf thesins rít ek hvergi nema í vers upphafi, því at hans 90 1atkvæði má eigi œxla, þó at hann standi eptir raddarstaf í samstǫfun.

Nú þó at ek hafa 2mjǫk skyndiliga mælt um hǫfuðstafanna rit, þeira er fyr tvá skal einn vera, þá kalla 3ek eigi rangt né illa ritit, þó at hinir tveir sé þar heldr ritnir, er hvárgi er hǫfuðstafr, 4er þó vilja ek heldr einn staf ríta, þar sem bæði stoðar jafnmikit einn ok [tveir], til þess, 5sem ek sagða, at rit verði minna ok skjótara ok bókfell drjúgara.

En þat veit ek eigi, hvat 6þá skal at hafa, ef svá illa verðr, at enn høggsk nǫkkurr í ok mælir svá: ‘þar sem þú rítr hǫ7fuðstaf einn’ kveðr hann, ef hann ræðr þat, ‘eða samhljóðendr tvá eins konar samfelda í ein8ni ok inni sǫmu samstǫfu, segir þú, þar vil ek hvárki ríta samhljóðendr tvá né hǫfuð9staf einn, til þess at auka atkvæðit, né enn heldr þann, sem eigi sé hǫfuðstafr, til þess 10at minka. Heldr rít ek einn ins sama konar jafnan, ok eigi hǫfuðstaf ne11ma í upphafi orðs ok vers, ok kveð [ek] svá mjǫk eða lítt at hverjum, sem ek ræð síðan, eða eigi 12rœki ek, at ek kveða jafnmjǫk at ǫllum.’

Hvat þá skal at hafa, kvað ek – hvat þá 13nema sýna honum svá skýr dœmi þeira greina, er hann skilr engvar áðr vera, at þá þykkisk 14hann of seinn verða til at mæla sjálfr á mót sér ok verða fyrri at bragði [en] þeir, er ella m[y]n15d[i] fífla hann ok kalla, sem væri spakara, ef þegði. Nú eru hér þau dœmi, er bráðafangs 16fundusk þeir, en síðan nǫkkuru ljósligar til máls fœrð ok skilningar: ú bé, uBe; secr, 17seKr; hǫ́ dó, hǫDo; áfarar, aFarar; þagat, þaGat; ǫl, L; frame, fraMe; uına, Na; 18crapa, craPa; huer, hueR; fús, S; sceót, sceóT.

Ú bé þat eru tvau nǫfn tveggja 19bókstafa, en uBe þat er eins manns eitt nafn. Secr er skógarmaðr, en seKr er ílát. Hǫ́ 20, þá er Hǫlgatroll dó, en heyrði til hǫDo, þá er þórr bar hverinn. … Betra er hverjum 21fyrr þagat, en annarr hafi þaGat. Eigi eru ǫl L at einu. Meiri þykkir stýrimann22sins frame, en þess er þiljurnar byggvir fraMe. Sá er mestr guðs uına, er mest vill til 23Na. Vaða opt til kirkju crapa, þó at þar fái leið craPa. Huer kona ok [hueR] karlmaðr 24skyldu þess fús, sem guð er S. Þá munu þau till góðra verka sceót ok hafa 25guðs hylli sceóT.

Nú um þann mann, er ríta vill eða nema at váru máli ritit, an26nat tveggja helgar þýðingar eða lǫg eð[a] áttvísi eða svá hverigi er maðr vill skynsamliga 27nytsemi á bók nema eð[a] kenna, enda sé hann svá litillátr í fróðleiksástinni, at hann vili ne28ma lítla skynsemi heldr en engva, þá er á meðal verðr innar meiri, þá lesi hann þetta 29kápítúlum vandliga, ok bœti, sem í mǫrgum stǫðum mun þurfa, ok meti viðleitni mína 30en várkynni ókœnsku, hafi stafróf þetta, er hér er áðr ritit, unz hann fær þat, er 31honum líkar betr:

a ȧ   ǫ ǫ̇   e ė   ę ę̇   ı ı̇   o ȯ   ø ø̇   u u̇   y ẏ   b B   c K   d D  
f F   g G   g   h   l L   32m M   n N   p P   r R   s S   t T   x   þ   ˜