Rígsmál eða Rígsþula.
Sva segia menn i fornum sǫgum, at einnhverr af áásum, sa er Heimdallr het, fór ferðar sinnar ok framm með siofarstrǫndu nockurri, kom at einum husabę ok nefndiz Rigr. Eptir þeirri sǫgu er kvæði þetta:
1  5	At kvaðu ganga grænar brautir ǫflgan ok alldinn ꜳs kunnigan, ramman ok rǫskvan Rig stiganda.
2  5  9	Gekk hann meirr at þat miðrar brautar, kom hann at husi, hurð var áá giætti; inn nam at ganga, elldr var ꜳ golfi, hion sꜳtu þar har at ꜳrni, Ai ok Edda alldinfallda.
3  5	Rigr kunni þeim rꜳð at segia, meirr settiz hann miðra fletia, enn ꜳ hlið hvaara hion salkynna.
4  5  9	Þa tok Edda okvinn leif, þungan ok þykkan, þrunginn sꜳðum; bar hon meirr at þat miðra skutla, soð var i bolla, setti ꜳ bioð, var kalfr soðinn krꜳsa beztr.
5  5	Rigr kunni þeim rꜳð at segia, reis hann upp þaðan, reðz at sofna, meirr lagðiz hann miðrar rekkiu, en ꜳ hlið hvára hion salkynna.
6  5	Þar var hann at þat þriar nætr saman, gekk hann meirr at þat miðrar brautar, liðu meirr at þat manuðr niu.
7  5	Ioð ól Edda, iosu vatni, .   .   .   .   .   . .   .   .   .   .   . hǫrfi svartan, hetu Þræl.
8  5  9	Hann nam at vaxa ok vel dafna, var þar ꜳ hondum hrokkit skinn, kropnir knuar, .   .   .   .   .   . fingr digrir, fúúlligt andlit, lotr hryggr, langir hælar.
9  5	Nam hann meirr at þat magns um kosta, bast at binda, byrðar giorva, bar hann heim at þat hris gerstan dag.
10  5	Þar kom at garði gengilbeina, ǫrr var ꜳ ilium, armr solbrunninn, niðrbiugt er nef, nefndiz Þir.
11  5	Miðra fletia meirr settiz hon, sat hia henni sonr huúss; ręddu ok ryndu, rekkiu giorðu Þræll ok Þir þrungin dægr.
12  5  9  13	Born ólu þau, biuggu ok unðu, hygg ek at heti Hreimr ok Fiosnir, Klurr ok Kleggi, Kefsir, Fulnir, Drumbr, Digralldi, Drǫttr ok Hǫsvir, Lútr ok Leggialldi; lǫgðu garða, akra tǫddu, unnu at svinum, geita giættu, grofu torf.
13  5  9	Dættr voru þær Drumba ok Kumba, Ǫckvinkꜳlfa ok Arinnefia, Ysia ok Ambꜳtt, Eikintiasna, Tǫtrughypia ok Trǫnubeina; þaðan eru komnar þræla ættir.
14  5	Gekk Rigr at þat rettar braúter, kom hann at hǫllu, hurð var ꜳ skiði; inn nam at ganga, elldr var ꜳ golfi, hion sꜳtu þar, helldu ꜳ syslu.
15  5	Maðr teglði þar meið til rifiar, var skegg skapat, skǫr var firir enni, skyrtu þrǫngva, skokkr var ꜳ golfi.
16  5  9	Sat þar kona, sveigði rokk, breiddi faðm, bio til vꜳðar; sveigr var a hǫfði, smokkr var ꜳ bringu, dúkr var ꜳ hꜳlsi, dvergar ꜳ ǫxlum. Afi ok Amma ꜳttu hús.
17  5	Rigr kunni þeim rað at segia, [meirr settiz hann miðra fletia, enn ꜳ hlið hvꜳra hion salkynna].
18	[Þa tok Amma]       *             *       *             *       *             *]
19  5	[Rigr kunni þeim rað at segia], reis fra borði, reð at sofna, meirr lagðiz hann miðrar rekkiu, enn á hlið hvꜳra hion salkynna.
20  5	Þar var hann at þat þriar nætr saman, [gekk hann meirr at þat miðrar brautar,] liðu meirr at þat manuðr niu.
21  5	Ioð ol Amma, iosu vatni, kolluðu Karl, kona sveip ripti rauðan ok rioðan, riðuðu augu.
22  5	Hann nam at vaxa ok vel dafna, ǫxn nam at temia, arðr at giorfa, hús at timbra ok hlǫður smiða, karta at giorfa ok keyra plóg.
23  5  9	Heim oku þa hanginluklu, geitakyrtlu, giptu Karli; Snǫr heitir su, settiz undir ripti, biuggu hion, baúga deilldu, breiddu blæiur ok bu giorðu.
24  5	Born olu þau, biuggu ok undu, het Halr ok Drengr, Haulldr, Þegn ok Smiðr, Breiðr, Bondi, Bundinskeggi, Bui ok Boddi, Brattskeggr ok Seggr.
25  5	Enn hetu sva ǫðrum nǫfnum: Snot, Bruðr, Svanni, Svarri, Sprakki, Flioð, Sprund ok Vif, Feima, Ristill; þaðan eru komnar karla ættir.
26  5	Gekk Rigr þaðan rettar braútir, kom hann at sal, suðr horfðu dyrr, var hurð hnigin, hringr var i giætti.
27  5	Gekk hann inn at þat, golf var straað, sꜳtu hion, sꜳz i augu Faðir ok Moðir, fingrum at leika.
28  5	Sat husgumi ok sneri streng, ꜳlm of bendi, orfar skepti; enn huskona hugði at ǫrmum, strauk of ripti, sterti ermar.
29  5	Keisti falld, kinga var a bringu, siðar slæður, serk blafaan; brun biartari, briost liosara, hꜳls hvitari hreinni miǫllu.
30  5	Rigr kunni þeim rꜳð at segia, meirr settiz hann miðra fletia, enn ꜳ hlið hvára hion salkynna.
31  5	Þa tok Moðir merktan duk, hvitan af hǫrfi, hulði bioð; hon tok at þat hleifa þunna, hvita af hveiti, ok hulði duk.
32  5  9	Framm setti hon skutla fulla, silfri varða . . . . a biǫð, fꜳn ok fleski ok fugla steikta; vin var i kǫnnu, varðer kaalkar; drukku ok dæmðu, dagr var ꜳ sinnum.
33  5  9	Rigr kunni þeim rꜳð at segia, reis hann at þat, rekkiu gerði; þar var hann at þat þriar nætr saman, gekk hann meirr at þat miðrar brautar, liðu meirr at þat máánuðr niu.
34  5	Svein ol Moðir, silki vafði, iosu vatni, Iarl letu heita; bleikt var hꜳr, biartir vangar, ǫtul voru augu sem yrmlingi.
35  5  9	Upp ox þar Iarl á fletium, lind nam at skelfa, leggia strengi, ꜳlm at beygia, ǫrfar skepta, flein at fleygia, frǫkkur dyia, hestum riða, hundum verpa, sverðum bregða, sund at fremia.
36  5  9	Kom þar or runni Rigr gangandi, Rigr gangandi, runar kendi; sitt gaf heiti, son kveðz eiga; þann bað hann eignaz oðalvǫllu, oðalvollu, alldnar bygðir.
37  5  9	Reið hann meirr þaðan myrkan við, helug fiǫll, unnz at hǫllu kom; skapt nam at dyia, skelfði lind, hesti hleypti ok hiǫrfi brá; vig nam at vekia, vǫll nam at rioða, val nam at fella, vꜳ til landa.
38  5	Reð hann einn at þat aatiaan buum; auð nam skipta, ǫllum veita meiðmar ok mǫsma, mara svangrifia, hringum hreytti, hio sundr baúg.
39  5	Oku ærir urgar brautir, komu at hollu, þar er Hersir bio; mey ꜳtti hann miofingraða, hvita ok horska, hetu Erna.
40  5	Bꜳðu hennar ok heim oku, giptu Iarli, gekk hon und lini; saman biuggu þau ok sier undu, ættir ioku ok alldrs nutu.
41  5  9	Burr var hinn ellzti, en Barn annat, Ioð ok Aðal, Arfi, Mǫgr, Niðr ok Niðiungr, namu leika, Sonr ok Sveinn, sund ok tafl, Kundr het einn, Konr var hinn yngzti.
42  5	Upp oxu þar Iarli bornir, hesta tǫmðu, hlifar bendu, skeyti skofu, skelfðu aska.
43  5	En Konr ungr kunni runar, æfinrunar ok alldrrunar; meirr kunni hann mǫnnum biarga, eggiar deyfa, ægi lęgia.
44  5	Klǫk nam fugla, kyrra ellda, sæva ok svefia, sorgir lægia, afl ok eliun aatta manna.
45  5	Hann við Rig Iarl runar deilldi, brǫgðum beitti ok betr kunni; þa ǫðladiz ok þa eiga gat Rigr at heita, rúnar kunna.
46	Reið Konr ungr kiǫrr ok skoga, kolfi fleygði, kyrði fugla.
47  5	Þa kvað þat kráka, sat kvisti ein: „Hvat skaltu, Konr ungr! kyrra fugla? helldr mætti þer hestum riða, [hiǫrum bregða] ok her fella.
48  5	Áá Danr ok Danpr dyrar haller, æðra oðal, enn er hafit; þeir kunnu vel kiol at riða, egg at kenna, undir riufa.“
	*	*
	*
	*	*
Anmærkning til Rígsmál
Rígsmál optager et Blad i W. Begge Sider ere fuldt ud beskrevne; paa anden Side er der efter Ordene undir riufa ikke Rum til mér, og intet betegner, at Digtet skulde være sluttet med disse Ord. Det har sikkerlig været fortsat paa det følgende Blad, men dette er tabt. V. 48 viser noksom at det er et Brudstykke, vi have for os. — Mér om Rig véd Islændingen Arngrímr Jónsson at fortælle i sit „Supplementum Historiæ Norvegicæ“, skrevet Aar 1597.*) Jeg aftrykker det hidhørende Stykke efter den Arna-Magn. Udg. af Sæm. Edda.
„Rerum Danicarum fragmenta ex veterum Norvegorum commentariis historicis.“
Cap. VI
„Dan primus Rex in Jutia Danorum, cujus filius Dan II. Regem Sælandiæ debellavit“. „Rigus nomen fuit viro cuidam inter magnates sui temporis non infimo. Is Danpri cujusdam, Domini in Danpsted, filiam duxit uxorem, cui Dana nomen erat, qvi deinde Regis titulo in sua illa provincia acqvisito, filium ex uxore Dana, Dan sive Danum, hæredem reliqvit, cujus Dani, paternam ditionem jam adepti, subditi omnes Dani dicebantur. In Dania igitur situm oportet Danpsted, et ut ex historiarum circumstantiis colligere recte mihi videor in Jutia, som de Norske kalde Reidgotaland.“
Cap. VII
„Dan II. Rex Sælandiæ XVI. totius Daniæ primus.“
„Inter Danum I. et II. qvi in Jutiæ regno intercesserint, aut qvot qvive etiam interim in Sælandia regnarint, sciri neqvit. Dan II. Frodonis Regis neptim Olafam in matrimonium accepit; Aleifum regem Sælandiæ magna cum laude devicit, atqve eousqve crevit, ut universo regno ab ipsius nomine notato appellatione Daniæ potiretur. Hic Danus II. cognomen adeptus est hinn Mikillati, qvod si durius interpretere, superbum denotat: sin mollius, magnificum. Bellator fuit eximius, et rem magnifice gerens, pedisseqvum habuit Regis titulum gerentem; Barones etiam duos individuos sibi comites, qvi iter facturo eqvum sternerent, et stapedem ascendentis et descendentis tenerent. Primum seculum ad Dani II. tempora veteres nuncuparunt Brennuaulld vel Bruna-aulld, eoqve ex citatis Regis [jeg formoder: excitatis rogis] funera cremata sunt, illud seculum Haugaulld cum funera jam inhumari coeperunt, et busta fieri, in demortui monumentum et memoriam. Ejus seculi princeps Dan II. Rex Daniæ, qvi se jussit exanimem armis omnibus investitum, cum eqvo et omni apparatu bellico, busto includi, et viventis instar in solio collocari.“
Vi vide af Arne Magnussøns Udsagn i Catal. cod. pergam., qvos ... possidet Arnas Magnæus (cod. A. M. Nr. 435 a. qv.), S. 63 b, at Arngrim Jonssøn har eiet W, og han har altsaa kjendt Rígsmál fra dette Haandskrift. Ikke usandsynligt er det nu, at det Blad af W, hvorpaa Slutningen af Rígsmál var skrevet, endnu fandtes, da Arngrim eiede Bogen, og at han derfra har taget noget af det, som han i sit Supplementum meddeler om Rig og Dan. Hertil regner jeg navnlig hans Fortælling om, at Rig ægtede en Datter af Kong Danp paa Danpstad og med hende avlede en Søn (Dan). Til hele det ovenfor meddelte Stykke kan riktignok ikke Rígsmál vel være Kilden*); men til at paastaa, at alt det heri, som ikke stemmer overens med de os levnede gamle Kilder, skulde være opdigtet af Arngrim, er der, saavidt jeg skjønner, saameget mindre Grund, som Arngrim andensteds meddeler Sagn, der ikke findes i de os levnede Kilder, men som dog af indre Grunde synes at maatte være ægte (saaledes om Sigurd Rings Endeligt, se Munch Norske Folks Hist. I, 1, S. 274, Anm. 2).