Þat var á dǫgum Haralds konungs hins hárfagra — Hálfdanarsonar hins svarta, Guðrøðarsonar veiðikonungs, Hálfdanarsonar hins milda ok hins matarilla, Eysteinssonar frets, Óláfssonar trételgju, Svíakonungs — at sá maðr kom skipi sínu til Íslands, í Breiðdal, er Hallfreðr hét; þat er fyrir neðan Fljótsdalsherað. Þar var á skipi kona hans ok sonr, er Hrafnkell hét; hann var þá fimtán vetra gamall, mannvænn ok gerviligr. Hallfreðr setti bú saman. Um vetrinn andaðist útlend ambátt, er Arnþrúðr hét; ok því heitir þat síðan á Arnþrúðarstǫðum. En um várit fœrði Hallfreðr bú sitt norðr yfir heiði, ok gerði bú þar sem heitir í Geitdal. Ok eina nátt dreymdi hann, at maðr kom at honum, ok mælti: «Þar liggr þú Hallfreðr, ok heldr úvarligr; fœr þú á braut bú þitt, ok vestr yfir Lagarfljót; þar er heill þín ǫll.» Eptir þat vaknar hann, ok fœrir bú sitt út yfir Rangá, í Tungu, þar sem síðan heitir á Hallfreðarstǫðum, ok bjó þar til elli. En honum varð þar eptir ein geit og hafr; ok hinn sama dag, sem Hallfreðr var á braut, hljóp skriða á bœinn, ok týndust þar þessir gripir; ok því heitir þat síðan í Geitdal.
Hrafnkell lagði þat í vanda sinn at ríða yfir á heiðar á sumarit. Þá var Jǫkulsdalr albygðr upp at brúnni. Hrafnkell reið upp eptir Fljótsdalsheraði, ok sá, hvar eyðidalr gekk upp at Jǫkulsdal; sá dalr sýndist Hrafnkeli byggiligri en aðrir dalir, þeim sem hann hafði áðr sét; en er Hrafnkell kom heim beiddi hann fǫður sinn fjárskiptis, ok sagðist hann bústað vilja reisa þar. Þetta veitir faðir hans honum; ok hann gerir bœ í dal þeim, ok kallar á Aðalbóli. Hrafnkell fekk Oddbjargar, Skjaldúlfsdóttur, ór Laxárdal; þau áttu tvá sonu: hét hinn ellri Þórir, en hinn yngri Ásbjǫrn. En þá er Hrafnkell hafði land numit at Aðalbóli, þá efldi hann blót mikit; Hrafnkell lét gera hof mikit. Hrafnkell elskaði ekki annat goð meir en Frey, ok honum gaf hann alla hina beztu gripa sína hálfa við sik. Hrafnkell bygði allan dalinn, ok gaf mǫnnum lǫnd, en vildi þó vera yfirmaðr þeirra, ok tók goðorð yfir þeim. Við þetta var lengt nafn hans, ok kallaðr freysgoði — ok var újafnaðarmaðr mikill, en mentr vel. Hann þrøngði undir sik Jǫkulsdalsmǫnnum til þingmanna. Hrafnkell var linr ok blíðr við sína menn, en stríðr ok stirðlyndr við Jǫkulsdalsmenn; ok fengu menn af honum engan jafnað. Hrafnkell stóð mjǫk í einvígum, ok bœtti engan mann fé; því at engi maðr fekk af honum neinar bœtr, hvat sem han gerði.
Fljótsdalsherað er yfirferðarilt: grýtt mjǫk ok blautt; en þó riðu þeir feðgar jafnan hvárir til annarra, því at gott var í frændsemi þeirra. Hallfreði þótti sú leið torsótt, ok leitaði sér leiðar fyrir ofan fell þau, er standa í Fljótsdalsheraði; fekk hann þar þurrari leið ok lengri, ok heitir þar Hallfreðargata. Þessa leið fara þeir einir, er kunnigastir eru um Fljótsdalsherað.
Bjarni hét maðr, er bjó á þeim bœ, er at Laugarhúsum heitir; þat er í Hrafnkelsdal; hann var kvángaðr, ok átti tvá sonu við konu sinni, ok hét annar Sámr, en annar Eyvindr — vænir menn ok efniligr. Eyvindr var heima með fǫður sínum; en Sámr var kvángaðr, ok bjó í norðanverðum dalnum á þeim bœ, er heitir á Leikskálum, ok átti hann mart fé. Sámr var uppivǫðslumaðr mikill ok lǫgkœnn; en Eyvindr gerðist farmaðr, ok fór útan til Noregs, ok var þar um vetrinn. Þaðan fór hann út í lǫnd, ok nam staðar í Miklagarði, ok fekk þar góðar virðingar af Grikkjakonungi, ok var þar um hríð.
Hrafnkell átti þann grip í eigu sinni, er honum þótti betri en annarr. Þat var hestr, brúnmóálóttr at lit, er hann kallaði Freyfaxa. Hann gaf Frey, vin sínum, þann hest hálfan. Á þessum hesti hafði hann svá mikla elsku, at hann strengði þess heit, at hann skyldi þeim manni at bana verða, er honum riði án hans vilja.
Þorbjǫrn hét maðr; hann var bróðir Bjarna, ok bjó á þeim bœ í Hrafnkelsdal, er at Hóli heitir, gegnt Aðalbóli fyrir austan. Þorbjǫrn átti fé lítit, en úmegð mikla. Sonr hans hét Einarr, hinn elzti; hann var mikill ok vel mannaðr. Þat var á einu vári, at Þorbjǫrn mælti til Einars, at hann myndi leita sér vistar nǫkkurrar: «Því at ek þarf eigi meira forvirki, en þetta lið orkar, er hér er; en þér man verða gott til vistar, því at þú ert mannaðr vel. Eigi veldr ástleysi þessarri brautkvaðningu við þik; því at þú ert mér þarfastr barna minna; meir veldr því efnaleysi mitt ok fátœkt, en ǫnnur bǫrn min gerast verkmenn; man þér verða betra til vistar, en þeim.» Einarr svarar: «Of síð hefir þú sagt mér til þessa; því at nú hafa allir ráðit sér vistir þær, sem beztar eru; en mér þykkir þó ilt at hafa af órvǫl ein.» Tók Einarr nú hest sinn, ok reið á Aðalból. Hrafnkell sat í stofu; hann heilsar honum vel ok glaðliga. Einarr leitar til vistar við Hrafnkel. Hann svarar: «Hví leitar þú þessa svá síð? Því at ek mynda við þér fyrstum tekit hafa. En nú hefi ek ráðit ǫllum hjónum mínum, nema til þeirrar einnar iðju, er þú mant eigi hafa vilja.» Einarr spurði, hver sú væri. Hrafnkell kvaðst eigi mann hafa ráðit til smalaferðar, en lézt mikils við þurfa. Einarr kveðst eigi hirða, hvat hann ynni, hvárt sem þat væri eða annat; en lézt tveggja missera bjargarvist hafa vilja. «Ek geri þér skjótan kost,» segir Hrafnkell, «þú skalt reka heim fimtigi ásauðar í seli ok viða heim ǫllum sumarviði; þetta skaltu vinna til tveggja missera vistar. En þó vil ek skilja á við þik einn hlut, sem aðra smalamenn mína. Freyfaxi gengr í dalnum fram með liði sínu; honum skaltu umsjá veita vetr ok sumar. En varnað býð ek þér á einum hlut: ek vil, at þú komir aldri á bak honum, hversu mikil nauðsyn sem þér er á; því at ek hefi hér allmikit um mælt, at þeim manni skylda ek bana verða, sem honum riði. Honum fylgja tólf hross; hvert sem þú vilt hafa þér til þarfa af þeim, á nátt eða degi, skulu þau þér til reiðu. Ger nú sem ek mæli fyrir; því at þat er forn orðskviðr, at «eigi veldr sá, er varar annan.» Nú veiztu, hvat ek hefi um mælt.» Einnarr kvað sér eigi mundu svá meingefit at ríða þeim hesti, er honum var bannat, ef þó væri hross ǫnnur til reiðar.
Einarr ferr nú heim eptir klæðum sínum, ok flytr heim á Aðalból. Siðan var fœrt í sel fram á Hrafnkelsdal, þar sem heitir at Grjótteigsseli. Einari ferr allvel at um sumarit, svá at aldri verðr sauðvant alt til miðsumars; en þá varð vant nær þrjátigi ásauðar eina nátt. Leitar Einarr um alla haga, ok finnr eigi; honum var vant fjárins nær viku. Þat var einn morgin, at Einarr gekk út snimma, ok er þá létt af allri sunnanþokunni ok úrinu. Han tekr staf í hǫnd sér, beizl ok þófa. Gengr hann þá fram yfir Grjótteigsá; hon fellr fyrir framan selit; en þar á eyrunum lá fé þat, er heima hafði verit um kveldit. Hann støkti því heim at selinu, en ferr at leita hins, er vant var áðr. Hann sér nú stóðhrossin fram á eyrunum, ok hugsar at hǫndla sér hross nǫkkut til reiðar, ok þóttist vita, at hann myndi fljótara yfir bera, ef hann riði, en gengi. Ok er hann kom til hrossanna, þá elti hann þau, ok váru þau nú skjǫrr, er aldri váru vǫn at ganga undan manni — nema Freyfaxi einn; han var svá kyrr, sem hann væri grafinn niðr. Einarr veit, at líðr morginninn, ok hyggr, at Hrafnkell myndi eigi vita, þótt hann riði hestinum. Nú tekr hann hestinn, ok slær við beizli, lætr þófa á bak hestinum undir sik, ok ríðr upp hjá Grjótárgili, svá upp til jǫkla, ok vestr með ánni til Reykjasels. Hann spurði alla sauðamenn at seljum, ef nǫkkur hefði sét þetta fé, ok kvaðst engi sét hafa. Einarr reið Freyfaxa alt frá eldingu ok til miðs aptans; hestrinn bar hann skjótt yfir, ok víða; því at hann var góðr af sér. Einari kom þá í hug, at honum myndi mál heim at reka þat fé fyrst, er heima var, þótt hann fyndi hitt eigi. Reið hann þá austr yfir hálsa í Hrafnkelsdal. En er hann kemr ofan at Grjótteigi, heyrir hann sauðajarm fram með gilinu, þangat, sem hann hafði fram um riðit áðr; snýr hann þangat til, ok sér renna á móti sér þrjátigi ásauðar, þat sama, sem vantat hafði áðr viku, ok støkti hann því heim með fénu. Hestrinn var vátr allr af sveita, svá at draup ór hverju hári, hann var mjók leirstokkinn ok móðr ákafliga; hann veltist um tólf sinnum, ok eptir þat setr hann upp gnegg mikit; síðan tekr hann á mikilli rás ofan eptir gǫtunum. Einarr snýr eptir honum, ok vill komast fyrir hestinn, ok vildi hǫndla hann ok fœra hann aptr til hrossanna; en hann var þá svá styggr, at Einarr komst hvergi í nánd honum. Hestrinn hleypr ofan eptir dalnum, ok nemr eigi staðar, fyrr en hann kemr heim á Aðalból; þá sat Hrafnkell yfir borðum; ok er hestrinn kemr fyrir dyrr, þá gneggjar hann hátt. Hrafnkell mælti við eina konu, þá er inni þjónaði fyrir borðum, at hon skyldi fara til duranna, «því at hross gneggjaði, ok þótti mér líkt vera gneggi Freyfaxa.» Hon gengr fram í dyrrnar, ok sér Freyfaxa mjǫk úkræsiligan. Hón segir Hrafnkeli, at Freyfaxi var fyrir durum úti — mjǫk úþokkaligr. «Hvat man garprinn vilja, er hann er heim kominn?» segir Hrafnkell, «eigi man þat góðu gegna.» Síðan gekk hann út, ok sér Freyfaxa, ok mælti við hann; «Illa þykkir mér, at þú ert þann veg til gerr, fóstri minn! en heima hafðir þú vit þitt, er þú sagðir mér til; ok skal þessa hefnt verða, ok far þú til liðs þíns.» En hann gekk þegar upp eptir dalnum til stóðs síns.
Hrafnkell ferr í rekkju sína um kveldit, ok sefr af náttina. En um morgininn lét hann taka sér hest ok leggja á sǫðul, ok ríðr upp til sels; hann ríðr í blám klæðum, øxi hafði hann í hendi, en ekki fleira vápna. Þá hafði Einarr nýrekit fé í kvíar; hann lá á kvíargarðinum, ok taldi fé; en konur váru at mjólka. Þau heilsuðu honum. Hann spurði, hversu þeim fœri at? Einarr svarar: «Illa hefir mér at farit, því at vant var þrjátigi ásaudar nær viku; en nú er fundinn.» Hrafnkell kvaðst eigi at slíku telja. «Eða hefir eigi verr at farit? (hefir þat eigi svá opt til borit, sem ván hefir at verit, at fjárins hefir verit vant); en hefir þú eigi nǫkkut riðit Freyfaxa hinn fyrra dag?» Einarr kvaðst eigi þræta mega alls um þat. «Fyrir hví reittu þessu hrossi, er þér var bannat, þar er hin váru nóg til, er þér váru heimiluð? Þar mynda ek hafa gefit þér upp eina sǫk, ef ek hefða eigi svá mikit um mælt. En þó hefir þú vel við gengit.» En við þann átrúnað, at ekki verði at þeim mǫnnum, er heitstrengingar fella á sik, þá hljóp hann af baki til hans, ok hjó hann banahǫgg. Eptir þat ríðr hann heim, við svá búit, á Aðalból, ok segir þessi tíðendi. Síðan lét hann fara annan mann til smala í selit. En hann lét fœra Einar vestr á hjallann frá selinu, ok reisti þar vǫrðu hjá dysinni; þetta er kǫlluð Einarsvarða, ok er þaðan haldinn miðr aptann frá selinu.
Þorbjǫrn spyrr yfir á Hól víg Einars sonar síns. Hann kunni illa tíðendum þessum. Nú tekr hann hest sinn, ok ríðr yfir á Aðalból, ok biðr Hrafnkel bóta fyrir víg sonar síns. Hann kveðst fleiri menn hafa drepit, en þenna einn; «er þér þat eigi úkunnigt, at ek vil engan mann fé bœta, ok verða menn þat þó svá gert at hafa; en þó læt ek svá, sem mér þykki þetta verk mitt í verra lagi víga þeirra, er ek hefi unnit; hefir þú verit nábúi minn langa stund, ok hefir mér líkat vel til þín, ok hvárum okkar til annars; myndi okkr Einari ekki annat smátt til orðit, ef hann hefði eigi riðit hestinum; en vér munum nú þess iðrast, er vér várum of málgir; ok sjaldnar myndim vér þess iðrast, þó at vér mæltim færra en fleira; man ek þat nú sýna, at mér þykkir þetta verk mitt verra, en ǫnnur þau, er ek hefi unnit; ek vil byrgja bú þitt at málnytu í sumar, en slátrum í haust; svá vil ek gera við þik hver misseri, meðan þú vilt búa. Sonu þína ok dœtr skulum vit á braut leysa með minni forsjá, ok efla þau svá, at þau mætti fá góða kosti af því. Ok alt, er þú veizt í mínum húsum vera, ok þú þarft at hafa héðan af, þá skaltu mér til segja, ok eigi fyrir skort sitja héðan af um þá hluti, er þú þarft at hafa. Skaltu búa, meðan þér þykkir gaman at; en far þá hingat til mín, er þér leiðist; man ek þá annast þik til dauðadags, ok skulum vit þá vera sáttir. Vil ek þess vænta, at þat mæli fleiri, at sá maðr sé vel dýrr.» «Eigi vil ek þenna kost,» segir Þorbjǫrn. «Hvern viltu þá?» segir Hrafnkell. Þá mælti Þorbjǫrn: «Ek vil, at vit takim menn til gerðar með okkr.» Hrafnkell svarar: «Þá þykkist þú jafnmentr mér, ok munum vit eigi at því sættast.» Þá reið Þorbjǫrn í braut, ok ofan eptir Hrafnkelsdal. Hann kom til Laugarhúsa, ok hittir Bjarna bróður sinn, ok segir honum þessi tíðendi; biðr, at hann muni nǫkkurn hlut í eiga um þessi mál. Bjarni kvað eigi sitt jafnmenni við at eiga, «þar sem Hrafnkell er; en þó at vér stýrim penningum miklum, þá megum vit eigi deila af kappi við Hrafnkel; ok er þat satt, er mælt er, at «sá er svinnr, er sik kann»; hefir hann þá marga málaferlum vafit, er meira bein hafa í hendi haft, en vér; sýnist mér þú vitlítill við hafa orðit, er þú hefir svá goðum kostum neitat; vil ek mér hér engu af skipta.» Þorbjǫrn mælti þá mǫrg herfilig orð til Bjarna bróður síns, ok segir því síðr dáð í honum, sem meira lægi við. Hann ríðr nú í braut, ok skilja þeir brœðr með lítilli blíðu. Hann léttir eigi fyrr, en hann kemr ofan til Leikskála, drepr þar á dyrr; var þar til dura gengit. Þorbjǫrn biðr Sám út ganga. Sámr heilsaði vel frænda sínum, ok bauð honum þar at vera. Þorbjǫrn tók því heldr seint. Sámr sér úgleði á Þorbirni, ok spyrr tíðenda; en hann segir víg Einars sonar síns. «Þat eru eigi mikil tíðendi,» segir Sámr, «þótt Hrafnkell drepi menn.» Þorbjǫrn spyrr, ef Sámr vildi nǫkkura liðveizlu veita sér. «Er þetta mál þann veg, þótt mér sé nánastr maðrinn, at þó er yðr eigi fjarri hǫggvit.» «Hefir þú nǫkkit eptir sœmdum leitat við Hrafnkel?» segir Sámr. Þorbjǫrn segir alt hit sanna, hversu farit hefði með þeim Hrafnkeli. «Eigi hefi ek varr orðit fyrr,» segir Sámr, «at Hrafnkell hafi svá boðit nǫkkurum sem þér. Nú vil ek ríða með þér upp á Aðalból, ok fǫrum vit lítillátliga at við Hrafnkel, ok vita, ef hann vill halda hin sǫmu boð; man honum nǫkkurn veg vel fara.» «Þat er bæði,» segir Þorbjǫrn, «at Hrafnkell man nú eigi vilja; enda er mér þat nú eigi heldr í hug, en þá er ek reið þaðan.» Sámr segir: «Þungt get ek, at deila kappi við Hrafnkel um málaferli.» Þorbjǫrn svarar: «Því verðr engi uppreist yður ungra manna, at yðr vex alt í augu; hygg ek, at engi maðr eigi jafnmikil auvirði at frændum, sem ek; sýnist mér slíkum mǫnnum illa farit, sem þér, er þykkist lǫgkœnn vera, ok ert gjarn á smásakar, en vilt eigi taka við þessu máli, er svá er brýnt; man þer verða ámælissamt, sem makligt er, fyrir því at þú ert hávaðamestr í ætt várri. Sé ek nú, hvat sók horfir.» Sámr svarar: «Hverju góðu ertu þá nærr en áðr, þótt ek taka við þessu máli, ok sém vit þá báðir hraktir?» Þorbjǫrn svarar: «Þó er mér þat mikil hugarbót, at þú takir við málinu; verði at því, sem má.» Sámr svarar: «Úfúss geng ek at þessu; meir geri ek þat fyrir frændsemis sakar við þik; en vita skaltu, at mér þykkir þar ekki at duga, sem þú ert.» Þá rétti Sámr fram hǫndina, ok tók við málinu af Þorbirni.
Sámr lætr nú taka sér hest ok ríðr upp eptir dal, ok ríðr á bœ einn, ok lýsir víginu; fær sér menn á hendr Hrafnkeli. Hrafnkell spyrr þetta, ok þótti hlœgiligt, er Sámr hefir tekit mál á hendr honum. Leið af sumar þetta, ok vetr hinn næsti. En um várit, er komit var af stefnudǫgum, ríðr Sámr heiman, upp á Aðalból, ok stefnir Hrafnkeli um víg Einars. Eptir þat ríðr, Sámr ofan eptir dal, ok kvaddi búa til þingreiðar, ok sitr síðan um kyrt, þar til er menn búast til þings. Hrafnkell sendi þá ofan eptir Jǫkulsdal, ok kvaddi upp menn. Hann fær ór þinghá sinni sjautigi manna. Með þenna flokk ríðr hann austr yfir Fljótdalsherað, ok svá fyrir vatnsbotninn, ok um þveran háls, til Skriðulals, ok upp eptir Skriðudal, ok suðr á Øxarheiði til Berufjarðar, ok rétta þingmannaleið á Síðu. Suðr ór Fljótsdal eru sjautján dagleiðir á þingvǫll. En eptir þat er hann var í braut riðinn ór heraði, þá samnar Sámr at sér mǫnnum; fær hann mest til reiðar með sér einhleypinga, ok þá, er hann hafði saman kvatt; fær Sámr þessum mǫnnum vápn ok klæði ok vistir. Sámr snýr aðra leið ór dalnum. Hann ferr norðr til brúar, ok svá yfir brú, ok þaðan yfir Mǫðrudalsheiði; ok váru í Mǫðrudal um nátt; þaðan riðu þeir til Herðibreiðstungu, ok svá fyrir ofan Bláfjǫll, ok þaðan í Króksdal, ok svá suðr á Sand; ok koma ofan í Sauðafell, ok þaðan á þingvǫll; ok var þá Hrafnkell eigi kominn. Fórst honum því seinna, at hann átti lengri leið. Sámr tjaldar búð mǫnnum sínum hvergi nær því, sem Austfirðingar eru vanir at tjalda; en nǫkkurru síðar kom Hrafnkell á þing. Hann tjaldar búð sína, svá sem han er vanr. Hann spyrr, at Sámr er á þingi. Honum þótti þat hlœgiligt. Þetta þing var harðla fjǫlment. Váru þar flestir hǫfðingjar, þeir er váru á Íslandi. Sámr finnr alla hǫfðingja, ok bað sér trausts ok liðsinnis. En einn veg svǫrðu allir, at engi kvaðst svá gott eiga Sámi upp at gjalda, at ganga vildi í deild við Hrafnkel goða, ok hætta svá sinni virðingu. Segja ok þat einn veg flestum farit hafa, þeim er þingdeilur hafa haft við Hrafnkel, at hann hafi alla menn hrakit af málaferlum þeim, er við hann hafa haft. Sámr gengr heim til búðar sinnar; ok var þeim frændum þungt í skapi, ok ugðu, at þeirra mál myndi svá niðr falla, at þeir myndi ekki af hafa nema skǫmm ok svívirðing, ok svá mikla áhyggju hafa þeir frændr, at þeir njóta hvártki svefns né matar, því at allir hǫfðingjar skárust undan liðsinni við þá frændr — jafnvel þeir, sem þeir væntu at þeim myndi lið veita.
Þat var einn morginn snimma, at Þorbjǫrn karl vaknar. Hann vekr Sám, ok bað hann upp standa, «Ok má ek eigi sofa.» Sámr stendr upp, og ferr í klæði sín. Þeir ganga út, ok ofan at Øxará, fyrir neðan brúna. Þar þvá þeir sér. Þorbjǫrn mælti við Sám: «Þet er ráð mitt, at þú látir reka at hesta vára, ok búmst heim; er nú auðsét, at oss vill ekki annat, en svívirðing.» Sámr svarar: «Þat er vel, af því at þú vildir eigi annat, en deila við Hrafnkel, ok vildir eigi þá kosti þiggja, er margr myndi þegit hafa, sá er eptir sinn náung átti at sjá; frýðir þú oss mjǫk hugar, ok ǫllum þeim, er í þetta mál vildu eigi ganga með þér; skal nú ok aldri fyrr af láta, en mér þykkir fyrir ván komit, at ek geta nǫkkut at gert.» Þá fær Þorbirni svá mjǫk, at hann grætr. Þá sjá þeir vestan at ánni, hóti neðar en þeir sátu, hvar fim menn gengu saman frá einni búð. Sá var hár maðr, ok eigi þrekligr, er fyrir þeim var, ok fyrstr gekk — í laufgrœnum kyrtli, ok hafði búit sverð í hendi, réttleitr maðr ok rauðlitaðr, ok vel í yfirbragði, ljósjarpr á hár ok mjǫk hærðr. Sá maðr var auðkenniligr; því at hann hafði ljósan lepp í hári sínu hinum vinstra megin. Sámr mælti: «Stǫndum upp, ok gǫngum vestr yfir ána til móts við þessa menn.» Þeir ganga nú ofan með ánni; ok sá maðr, en fyrir gekk, heilsar þeim fyrri, ok spyrr, hverir þeir væri; en þeir sǫgðu til sín. Sámr spurði þenna mann at nafni; en hann nefndist Þorkel, ok kvaðst vera Þjóstarsson. Sámr spurði, hvar hann væri ættaðr, eða hvar hann ætti heima? Hann kveðst vera vestfirzkr at kyni ok uppruna, en eiga heima í Þorskafirði. Sámr mælti: «Hvárt ertu goðorðsmaðr?» Hann kvað þat fjarri fara. «Ertu þá bóndi?» segir Sámr. Hann kvað þat eigi vera. Sámr mælti: «Hvat manna ertu þá?» Hann svarar: «Ek em einn einhleypingr; kom ek út í fyrra sumar; hefi ek verit útan sjau vetr; ok farit út í Miklagarð, en em handgenginn Garðskonunginum; en nú em ek á vist með bróður mínum, þeim er Þorgeirr heitir.» «Er hann goðorðsmaðr?» segir Sámr. Þorkell svarar: «Goðorðsmaðr er hann víst — um Þorskafjǫrð, ok víðar um Vestfjǫrðu.» «Er hann hér á þinginu?» segir Sámr. «Hér er hann víst,» segir Þorkell. «Hversu margmennr er hann?» segir Sámr. «Við sjautigi manna,» segir Þorkell. «Eru þér fleiri brœðrnir?» segir Sámr. «Er hinn þriði,» segir Þorkell. «Hverr er sá?» segir Sámr. «Hann heitir Þormóðr,» segir Þorkell, «ok býr í Gǫrðum á Alptanesi; hann á Þordísi, dóttur Þórólfs Skallagrímssonar frá Borg.» «Viltu nǫkkurt liðsinni veita okkr?» segir Sámr. «Hvers þurfu þit við?» segir Þorkell. «Liðsinnis ok afla hǫfðingja,» segir Sámr; því at vit eigum málum at skipta við Hrafnkel goða um víg Einars Þorbjarnarsonar; en vit megum vel hlíta okkrum flutningi með þínu fulltingi.» Þorkell svarar: «Svá ert sem ek sagða — ek em engi goðorðsmaðr.» «Hví ertu svá afskipta gerr,» segir Sámr, «þar sem þú er hǫfðingjason, sem aðrir brœðr þínir?» Þorkell svarar: «Eigi sagða ek, at ek ætta þat eigi; en ek selda þat í hendr Þorgeiri bróður mínum, mannaforráð mitt, áðr en ek fór útan; síðan hefi ek eigi við tekit, fyrir því, at mér tykkir vel komit, meðan hann varðveitir; gangi þit á fund hans; biðit hann ásjá; hann er skǫrungr í skapi ok drengr góðr ok í alla staði vel mentr, ungr maðr ok metnaðargjarn; eru slíkir menn vænstir til, at veita ykkr liðsinni.» Sámr segir: «Af honum múnum vit ekki fá, nema þú sér í flutningi með okkr.» Þorkell segir: «Því man ek heita, at vera heldr með ykkr en móti, með því at mér þykkir œrin nauðsyn til, at mæla eptir náskyldan mann; fari þit nú fyrir til búðarinnar, ok gangit inn í búðina; er mannfólk í svefni; þit munut sjá, hvar standa innar um þvera búðina tvau húðfǫt, ok reis ek upp ór ǫðru, en í ǫðru hvílir Þorgeirr bróðir minn; hann hefir haft kveisu mikla í fœtinum, síðan hann kom á þingit, ok því hefir hann lítt sofit um nætr; en nú sprakk fótrinn í nátt, ok er ór kveisunaglinn; en nú hefir hann sofnat síðan, ok hefir réttan fótinn út undan fǫtunum fram á fótafjǫlina sakir ofrhita, er á er fœtinum; gangi sá hinn gamli maðr fyrir, ok svá innar eptir búðinni; mér sýnist hann mjǫk hrymdr bæði at sýn ok elli; þá er þú maðr,» segir Þorkell, «kemr at húðfatinu, skaltu hrasa mjǫk ok fall á fótafjǫlina ok tak í tána þá, er um er bundit, ok hnykk at þér, ok vit, hversu hann verðr við.» Sámr mælti: «Heilráðr mantu okkr vera; en eigi sýnist mér þetta ráðligt.» Þorkell svarar: «Annathvárt verði þit at gera, at hafa þat, sem ek legg til, eða leita eigi ráða til mín.» Sámr mælti ok segir: «Svá skal gera, sem hann gefr ráð til.» Þorkell kvaðst mundu ganga síðar; «því at ek bíð manna minna.»
Ok nú gengu þeir Sámr ok Þorbjǫrn, ok koma í búðina; sváfu þar menn allir; þeir sjá brátt, hvar Þorgeirr lá. Þorbjǫrn karl gekk fyrir, ok fór mjǫk hrasandi. En er hann kom at húðfatinu, þá fell hann á fótafjǫlina, ok þrífr í tána, þá er vanmátta var, ok hnykkir at sér; en Þorgeirr vaknar við, ok hlióp upp í húðfatinu, ok spurði, hverr þar fœri svá hrapalliga, at hlypi á fœtr mǫnnum, er áðr váru vanmátta. En þeim Sámi varð ekki at orði. Þá snaraði Þorkell inn í búðina, ok mælti til Þorgeirs bróður síns: «Ver eigi svá bráðr né óðr, frændi! um þetta, því at þik man eigi saka; en mǫrgum tekst verr en vill, ok verðr þat mǫrgum, at þá fær eigi alls gætt jafnvel, er honum er mikit í skapi. En þat er várkunn, frændi! at þér sé sárr fótr þinn, er mikit mein hefir í verit; mantu þess mest á þér kenna. Nú má ok þat vera, at gǫmlum manni sé eigi úsárari sonardauði sinn, en fá engar bœtr — ok skorti hvatvetna sjálfr; man hann þess gerst kenna á sér; ok er þat at vánum, at sá maðr gæti eigi alls vel, er mikit býr í skapi.» Þórgeirr svarar: «Eigi hugða ek, at hann mætti mik þessa kunna; því at eigi drap ek son hans; ok má hann af því eigi á mér þessu hefna.» «Eigi vildi hann á þér þessu hefna,» segir Þorkell; «en fór hann at þér harðara, en hann vildi, ok galt hann úskygnleika síns, en vænti sér af þér nǫkkurs trausts; er þat nú drengskapr at veita gǫmlum manni ok þurftigum; er honum þetta nauðsyn, en eigi seiling, þó at hann mælti eptir son sinn; en nú ganga allir hǫfðingjar undan liðveizlu við þessa menn, ok sýna í því mikinn údrengskap.» Þorgeirr mælti: «Við hvern eiga þessir menn at kæra?» Þorkell svarar: «Hrafnkell goði hefir vegit son Þorbjarnar, saklausan. Vinnr hann hvert úverk at ǫðru, en vill engum manni sóma unna fyrir.» Þorgeirr mælti: «Svá man mér fara, sem ǫðrum, at ek veit eigi mik þessum mǫnnum eiga svá gott upp at inna, at ek vilja ganga í deilur við Hrafnkel. Þykkir mér hann þann veg fara hvert sumar við þá menn, sem málum eigu at skipta við hann, at flestir menn fá litla virðing, eða enga, áðr lúki, ok sé ek þár fara einn veg ǫllum; get ek af því flesta menn úfúsa til, þá sem engi nauðsyn dregr til.» Þorkell svarar: «Þat má vera, at svá fœri mér at, ef ek væra hǫfðingi, at mér þœtti ilt at deila við Hrafnkel; en eigi sýnist mér svá, fyrir því at mér þœtti við þann bezt at eiga, er allir hrekjast fyrir áðr; ok þœtti mér mikit vaxa mín virðing, eða þess hǫfðingja, er á Hrafnkel gæti nǫkkura vík róit, en minkast ekki, þó at mér fœri sem ǫðrum; fyrir því, at «má mér þat, sem yfir margan gengr»; «hefir sá,» ok «jafnan, er hættir»». «Sé ek,» segir Þorgeirr, «hversu þér er gefit, at þú vilt veita þessum mǫnnum; nú man ek selja þér í hendr goðorð mitt ok mannaforráð, ok haf þú þat, sem ek hefi haft áðr, en þaðan af hǫfum vit jafnað af báðir, ok veittu þá þeim, er þú vilt.» «Svá sýnist mér,» segir Þorkell, «sem þá muni goðorð várt bezt komit, er þú hafir sem lengst; ann ek engum svá vel, sem þér, at hafa, því at þú hefir marga hluti til mentar um fram alla oss brœðr; en ek úráðinn, hvat er ek vil af mér gera af bragði. En þú veizt, frændi! at ek hefi til fás hlutazt, síðan ek kom til Íslands; má ek nú sjá, hvat mín ráð eru; nú hefi ek flutt, sem ek man at sinni. Kann vera, at Þorkell leppr komi þar, at hans orð verði meiri metin.» Þorgeirr svarar: «Sé ek nú, hversu horfir, frændi! at þér mislíkar; en ek má þat eigi vita, ok munum vit fylgja þessum mǫnnum, hversu sem ferr, ef þú vilt.» Þorkell mælti: «Þess eins bið ek, at mér þykkir betr, at veitt sé.» «Til hvers þykkjast þessir menn fœrir,» segir Þorgeirr, «svá at framkvæmd verði at þeirra máli?» «Svá er, sem ek sagða í dag,» segir Sámr, «at styrk þurfum vit af hǫfðingjum, en málaflutning á ek undir mér.» Þorgeirr kvað honum þá gott at duga. «Ok er nú þat til, at búa mál til sem réttligast. En mér þykkir, sem Þorkell vili, at þit vitið hans, áðr dómar fara út; munu þit þá hafa annathvárt fyrir ykkra þrá — nǫkkura huggan, eða læging enn meiri en áðr, ok hrelling ok skapraun. Gangit nú heim, ok verit kátir, af því at þess munu þit við þurfa, ef þit skulut deila við Hrafnkel, at þit berit ykkr vel upp um hríð; en segi þit engum manni, at vit hǫfum liðveizlu heitit ykkr.» Þá gengu þeir heim til búðar sinnar; váru þá ǫlteitir. Menn undruðust þetta allir, hví þeir hefði svá skjótt skapskipti tekit, þar sem þeir váru úglaðir, er þeir fóru heiman.
Nú sitja þeir, þar til er dómar fara út. Þá kveðr Sámr upp menn sína, ok gengr til lǫgbergs; var þar þá dómr settr. Sámr gekk þá djarfliga at dóminum. Hann hefr þegar upp váttnefnu, ok sótti mál sitt, at réttum landslǫgum, á hendr Hrafnkeli goða, miskviðalaust ok með skǫruligum flutningi. Þessu næst koma þeir Þjóstarssynir með mikla sveit manna; allir menn vestan af landi veittu þeim lið, ok sýndist þat, at Þjóstarssynir váru menn vinsælir. Sámr sótti málit í dóm, þangat til, er Hrafnkeli var boðit til varnar, nema sá maðr væri þar við staddr, er lǫgvǫrn vildi fram hafa fyrir hann at réttu lǫgmáli. Rómr varð mikill at máli Sáms, ok spurt, hvárt engi vildi lǫgvǫrn fram bera fyrir Hrafnkel. Menn hlupu til búðar Hrafnkels, ok sǫgðu honum, hvat um var at vera. Hann veikst við skjótt, ok kvaddi upp menn sína, ok gekk til dóma; hugði, at þar myndi lítil vǫrn fyrir landi; hafði hann þat í hug sér, at leiða smámǫnnum at sœkja mál á hendr honum; ætlaði hann at hleypa upp dóminum fyrir Sámi, ok hrekja hann af málinu. En þess var nú eigi kostr. Þar var fyrir sá mannfjǫldi, at Hrafnkell komst hvergi nær, ok var honum þrøngt frá í braut með miklu ofríki, svá at hann náði eigi at heyra mál þeirra, er hann sóttu; var honum því úhœgt at fœra lǫgvǫrn fram fyrir sik. En Sámr sótti málit til fullra laga, til þess er Hrafnkell varð alsekr á þessu þingi. Hrafnkell gengr þegar til búðar, ok lætr taka hesta sína, ok ríðr í braut af þingi, ok undi illa við sínar málalyktir; því at hann átti aldri fyrr slíkar. Ríðr hann þá austr Lyngdalsheiði, ok svá austr á Síðu; ok eigi léttir hann fyrr, en hann kemr í Hrafnkelsdal, ok sezt á Aðalból, ok lét sem ekki hefði í orðit. En Sámr var á þingi eptir, ok gekk mjǫk uppstertr. Mǫrgum mǫnnum þykkir vel, þó at þann veg hafi at borizt, at Hrafnkell hafi hneykju farit; ok minnast nú, at hann hefir mǫrgum újafnað sýnt.
Sámr bíðr til þess, at slitit er þinginu. Búast menn þá heim. Þakkar hann þeim brœðrum sína liðveizlu; en Þorgeirr spurði Sám hlæjandi, hversu honum þœtti at fara? Hann lét vel yfir því. Þorgeirr mælti: «Þykkist þú nú nǫkkuru nærr, en áðr?» Sámr mælti: «Beðit þykkir mér Hrafnkell hafa sneypu mikla, en lengi man uppi vera; ok er þetta við mikla fémuni.» Þorgeirr mælti: «Eigi er maðrinn alsekr, meðan eigi er háðr féránsdómr; ok hlýtr þat at hans heimili at gera; þat skal vera fjórtán náttum eptir vápnatak.» (En þat heitir vápnatak, er alþýða ríðr af alþingi.) «En ek get,» segir Þorgeirr, «at Hrafnkell muni heim kominn, ok ætli at sitja á Aðalbóli; get ek, at hann muni halda mannaforræði fyrir yðr. En þú mant ætla at ríða heim, ok setjast í bú þitt, ef þú náir, at bezta kosti. Get ek, at þú hafir þat svá þinna mála, at þú kallir hann skógarmann; en slíkan œgishjálm get ek at hann beri yfir aðra menn, sem áðr, nema þú hljótir at fara nǫkkuru lægra.» «Aldri hirði ek þat,» segir Sámr. «Hraustr maðr ertu,» segir Þorgeirr, «ok þykkir mér, sem Þorkell, frændi minn, vili eigi gera endamjótt við þik. Hann vill nú fylgja þér, þar til er ór slítr með ykkr Hrafnkeli, ok megir þú þá sitja um kyrt. Man ýðr nú þykkja vit skyldastir at fylgja þér, er vit hǫfum áðr mest í fengizt; skulum vit nú fylgja þér um sinnssakar í Austfjǫrðu; eða kanntu nǫkkura þá leið til Austfjarða, at eigi sé almannavegr?» Sámr sagðist fara mundu hina sǫmu leið, sem hann fór austan, ok varð hann nú þessu feginn.
Þorgeirr valdi lið sitt, ok lét sér fylgja fjórutigi manna. Sámr hafði ok fjórutigi manna. Var þat lið vel búit at vápnum ok hestum. Eptir þat ríða þeir alla hina sǫmu leið, þar til er þeir koma í nætrelding í Jǫkulsdal; fara yfir brú á ánni; ok var þetta þann morgin, er féránsdóm átti at heyja. Þá spyrr Þorgeirr, hversu þeir mætti helzt á úvart koma. Sámr kveðst mundu kunna ráð til þess. Hann snýr þegar af leiðinni, ok upp á múlann, ok svá eptir hálsinum milli Hrafnkelsdals ok Jǫkulsdals, þar til er þeir koma útan undir fjallit, er bœrinn stendr undir niðri á Aðalbóli. Þar gengu grasgeilar í heiðina upp, en þar var brekka brǫtt ofan í dalinn; ok stóð þar bœrinn undir niðri. Þar stígr Sámr af baki, ok mælti: «Látum lausa hesta vára, ok geymi tuttugu menn; en vér, sextigi saman, hlaupum at bœnum, ok get ek, at fátt muni manna á fótum.» Þeir gerðu nú svá, ok heita þar síðan Hrossageilar. Þá bar skjótt at bœnum. Váru þá liðin rismál; eigi var fólk upp staðit. Þeir skutu stokki á hurð, ok hlupu inn. Hrafnkell lá í rekkju sinni; taka þeir hann ok alla hans heimamenn, þá er vápnfœrir váru. Konur ok bǫrn var rekit í eitt hús. Í túninu stóð útibúr; af því ok heim á skálaveginn var skotit váðási einum; þeir leiða Hrafnkel þar til ok hans menn. Hann bauð mǫrg boð fyrir sik ok sína menn. En er þat tjáði eigi, þá bað hann mǫnnum sínum lífs; «því at þeir hafa ekki til saka gert við yðr; en þat er mér engi úsœmd, þó at þér drepit mik; man ek eigi undan því mælast; en undan hrakningum mælumst ek; er yðr engi sœmd í því.» Þorkell mælti: «Þat hǫfum vér heyrt, at þú hafir lítt verit leiðitamr þínum úvinum, ok er nú vel, at þú kennir þess í dag á þér.» Þá taka þeir Hrafnkel ok hans menn, ok bundu hendr þeirra á bak aptr. Eptir þat brutu þeir upp útibúrit, ok tóku reip ofan ór krókum; taka síðan knífa sína, ok stinga raufar á hásinum þeirra, ok draga þar í reipin, ok kasta þeim svá upp yfir ásinn, ok binda þá svá átta saman. Þá mælti Þorgeirr: «Svá er nú komit kosti yðrum, Hrafnkell! sem makligt er; ok myndi þér þykkja þetta úlíkligt, at þú myndir slíka skǫmm fá af nǫkkurum manni, sem nú er orðit. Eða hvárt viltu, Þorkell, nú gera, at sitja hér hjá Hrafnkeli ok gæta þeirra, eða viltu fara með Sámi ór garði á braut í ǫrskotshelgi við bœinn ok heyja féránsdóm á grjóthól nǫkkurum, þar sem hvártki er akr né eng.» (Þetta skyldi þann tíma gera, er sól væri í fullu suðri.) Þorkell svarar: «Ek vil hér sitja, hjá Hrafnkeli; sýnist mér þetta starfaminna.» Þeir Þorgeirr ok Sámr fóru þá, ok háðu féránsdóm. Ganga heim eptir þat, ok tóku Hrafnkel ofan ok hans menn, ok settu þá niðr í túninu; ok var þá sigit blóð fyrir augu þeim. Þá mælti Þorgeirr til Sáms, at hann skyldi gera við Hrafnkel slíkt, er hann vildi; «því at mér sýnist nú úvandleikit við hann.» Sámr svarar þá: «Tvá kosti geri ek þér, Hrafnkell! sá annarr, at þik skal leiða ór garði braut, ok þá menn, sem mér líkar, ok vera drepinn; en með því at þú átt úmegð mikla fyrir at sjá, þá vil ek þess unna þér, at þú sjáir þar fyrir. Ok ef þú vilt líf þiggja, þá far þú af Aðalbóli með alt lið þitt, ok haf þá eina fémuni, er ek skapa þér, ok man þat harðla lítit; en ek skal taka staðfestu þessa ok mannaforráð alt; skaltu þar aldri tilkall veita, né þínir erfingjar; hvergi skaltu nærr vera, en fyrir austan Fljótsdalsherað; ok máttu nú eiga handsǫl við mik, ef þú vilt þenna upp taka.» Hrafnkell mælti: «Mǫrgum myndi betri þykkja skjótr dauði, en slíkar hrakningar; en mér man fara, sem mǫrgum ǫðrum, at lífit man kjósa, ef kostr er; geri ek þat mest sǫkum sona minna; því at lítil man vera uppreist þeirra, ef ek dey frá.» Þá var Hrafnkell leystr, ok seldi hann Sámi sjálfdœmi. Sámr skipti Hrafnkeli at fé slíkt, er hann vildi, ok var þat raunlítit. Spjót sitt hafði Hrafnkell með sér, en ekki fleira vápna. Þenna dag fœrði Hrafnkell sik braut af Aðalbóli ok alt sitt fólk. Þorkell mælti þá við Sámr: «Eigi veit ek, hví þú gerir þetta; mant þú þessa mest iðrast sjálfr, er þú gefr Hrafnkeli líf.» Sámr kvað þá svá vera verða.
Hrafnkell fœrði nú bú sitt austr yfir Fljótsdalsherað, ok um þveran Fljótsdal, fyrir austan Lagarfljót. Við vatnsbotninn stóð einn lítill bœr, er hét á Lokhyllu. Þetta land keypti Hrafnkell í skuld; því at eigi var kostrinn meiri, en þurfti til búshluta at hafa. — Á þetta lǫgðu menn mikla umrœðu, hversu hans ofsi hefði niðr fallit; ok minnist nú margr á fornan orðskvið, at «skǫmm er úhófs æfi.» — Þetta var skógland mikit, ok mikit merkjum, en vánt at húsum, ok fyrir þat efni keypti hann landit litlu verði. En Hrafnkell sá eigi mjǫk í kostnað, ok feldi mǫrkina, því at hon var stór, ok reisti þar risuligan bœ, þann er síðan heitir á Hrafnkelsstǫðum. Hefir þat jafnan síðan verit kallaðr góðr bœr. Bjó Hrafnkell þar við mikil úhœgendi hin fyrstu misseri. Hann hafði mikinn atdrátt af fiskum. Hrafnkell gekk mjǫk at verkum meðan bœrinn var í smíð. Hrafnkell dró á vetr kálf ok kið hin fyrstu misseri. Hann helt vel, svá at nær lifði hvatvetna, þat er til ábyrgðar var; mátti svá at kveða, at náliga væri tvau hǫfuð á hverju kykvendi. Á því sama sumri lagðist mikill veiðr í Lagarfljót. Af slíku gerðust mǫnnum búshœgendi í heraðinu, ok þat helzt vel hvert sumar.
Sámr setti bú á Aðalbóli eptir Hrafnkel; ok síðan eflir hann veizlu virðuliga, ok býðr til ǫllum þeim, er verit hǫfðu þingmenn Hrafnkels; Sámr býðst til at vera yfirmaðr þeirra í stað Hrafnkels; men játuðust undir þat, ok hugðu þó en misjafnt til. Þjóstarssynir réðu honum þat, at hann skyldi vera blíðr ok góðr fjárins ok gagnsamr sínum mǫnnum, styrktarmaðr hverra sem með þyrfti; «ok þá eru þeir eigi menn, ef þeir fylgja þér eigi vel, hvers sem þú þarft við; en því ráðum vit þér þetta, at vit vildim, at þér tœkist alt vel, því at þú virðist okkr vaskr maðr; gættu nú vel til, ok vertu varr um þik, af því at «vant er við vándum at sjá».» Þjóstarssynir létu sendu eptir Freyfaxa ok liði hans, ok kváðust vilja sjá gripi þessa, er svá gengi miklar sǫgur af. Þá váru hrossin heim leidd. Þeir brœðr líta á hrossin. Þorgeirr mælti: «Þessi hross lítast mér þǫrf búinu; er þat mitt ráð, at þau vinni slíkt, er þau megu, til gagns mǫnnum, þangat til er þau megu eigi lifa lengr fyrir aldrs sǫkum; en hestr þessi sýnist mér eigi betri, en aðrir hestar, heldr því verri, at mart ilt hefir af honum hlotizt; vil ek eigi, at fleiri víg hljótist af honum, en áðr hafa af honum orðit; man þat nú makligt, at sá taki við honum, er hann á.» Þeir leiða nú hestinn ofan eptir vellinum; einn hamarr stendr niðr við ána, en fyrir neðan hylr djúpr; þar leiða þeir nú hestinn fram á hamarinn. Þjóstarssynir drógu fat eitt á hǫfuð hestinum, binda stein við hálsinn, taka síðan háfar stengr, ok hrinda hestinum af fram, ok týndu honum svá. Heitir þar síðan Freyfaxahamarr. Þar ofan frá standa goðahús þau, er Hrafnkell hafði átt; Þorkell vildi koma þar; lét hann fletta goðin ǫll; eptir þat lætr hann leggja eld í goðahúsit ok brenna alt saman. Síðan búast boðsmenn í braut; velr Sámr þeim ágæta gripi báðum brœðrum ok mæla til fullkominnar vináttu með sér, ok skiljast allgóðir vinir. Ríða nú rétta leið vestr í Fjǫrðu, ok koma heim í Þorskafjǫrð með virðingu. En Sámr setti Þorbjǫrn niðr á Leikskálum; skyldi hann þar búa; en kona Sáms fór til bús með honum á Aðalból, ok býr Sámr þar um hríð.
Hrafnkell spurði austr í Fljótsdal, at Þjóstarssynir hǫfðu týnt Freyfaxa ok brent hofit. Þá svarar Hrafnkell: «Ek hygg þat hégóma at trúa á goð,» ok sagðist hann þaðan af aldri skyldu á goð trúa; ok þat efndi hann síðan, at hann blótaði aldri. Hrafnkell sat á Hrafnkellsstǫðum, ok rakaði fé saman. Hann fekk miklar virðingar í heraðinu; vildi svá hverr sitja ok standa, sem hann vildi. Í þann tíma komu sem mest skip af Noregi til Íslands; námu menn þá sem mest lǫnd í heraðinu, um Hrafnkels daga. Engi náði með frjálsu at sitja, nema Hrafnkel bæði orlofs; þá urðu ok allir honum at heita sínu liðsinni; hann hét ok sínu trausti. Lagði hann land undir sik alt fyrir austan Lagarfljót. Þessi þinghá varð brátt miklu meiri ok fjǫlmennari, en sú er hann hafði áðr haft; hon gekk upp um Skriðudal, ok upp alt með Lagarfljóti. Var nú skipan á komin um lund hans. Maðrinn var miklu vinsælli, en áðr; hafði hann hina sǫmu skapsmuni um gangsemd ok risnu; en miklu meir var nú máðr gæfr ok hœgri, en fyrr, at ǫllu. Opt fundust þeir Sámr ok Hrafnkell á mannamótum, ok mintust þeir aldri á sín skipti. Leið svá fram sex vetr. Sámr var vinsæll af sínum þingmǫnnum, því at hann var hœgr ok kyrr ok góðr órlausna, ok mintist á þat, er þeir brœðr hǫfðu ráðit honum. Sámr var skartsmaðr mikill.
Þess er getit, at skip kom af hafi í Reyðarfjǫrð, ok var stýrimaðr Eyvindr Bjarnason; hann hafði útan verit sjau vetr; Eyvindr hafði mikit við gengizt um mentir, ok var orðinn hinn vaskasti maðr. Eru honum sǫgð brátt þau tíðendi, er gerzt hǫfðu, ok lét hann sér um þat fátt finnast; hann var fáskiptinn maðr. Þegar Sámr spyr þetta, ríðr hann til skips; verðr nú mikill fagnafundr með þeim brœðrum. Sámr býðr honum vestr þangat; en Eyvindr tekr því vel, ok biðr Sámr ríða heim fyrir, en senda hesta á móti varningi hans. Hann setr upp skip sitt, ok býr um. Sámr gerir nú svá, ferr heim, ok lætr reka hesta á móti Eyvindi; ok er hann hefir búit um varnað sinn, býr hann ferð sína til Hrafnkelsdals; ferr upp eptir Reyðarfirði. Þeir váru fim saman; hinn sétti var skósveinn Eyvindar; sá var íslenzkr at kyni, skyldr honum. Þenna svein hafði Eyvindr tekit af válaði, ok flutt útan með sér, ok haldit sem sjálfan sik; þetta bragð Eyvindar var uppi haft; ok var þat alþýðu rómr, at fáir væri hans líkar. Þeir ríða upp Þorsdalsheiði, ok ráku fyrir sér sextán klyfjaða hesta. Váru þar huskarlar Sáms tveir, — en þrír farmenn; váru þeir ok allir í litklæðum, ok riðu við fagra skjǫldu. Þeir riðu um þveran Skriðudal, ok yfir Háls; yfir til Fljótsdals, þar sem heita Bulungarvellir, ok ofan á Gilsáreyri; hon gengr austan at fljótinu millum Hallormsstaða ok Hrafnkelsstaða; ríða þeir þá upp með Lagarfljóti, fyrir neðan vǫll á Hrafnkelsstǫðum, ok svá fyrir vatnsbotninn, ok yfir Jǫkulsá at Skálavaði. Þá var jafnnær rísmálum ok dagmálum. Kona ein var við vatnit, ok þvó lérept sín; hon sér ferð manna; griðkona sú sópar saman léreptunum ok hleypr heim; hon kastar þeim niðr úti hjá viðarkesti, en hleypr inn. Hrafnkell var þá eigi upp staðinn; vildir menn lágu í skálanum, en verkmenn váru til iðnar farnir; þetta var um heyannir. Konan tók til orða, er hon kom inn: «Satt er þat flest, er fornkveðit er, at «svá ergist hverr, sem eldist»; verðr sú lítil virðing, er snimma leggst á, ef maðr lætr síðan af með úsóma, ok hefir eigi traust til at reka þess réttar nǫkkuru sinni, ok eru slík mikil undr um þann mann, sem hraustr hefir verit; nú er annan veg þeirra lífi, er upp vaxa með feðrum sínum, ok þykkja yðr engis háttar hjá yðr; en, þá er þeir eru frumvaxta, fara land af landi, ok þykkja þar mestháttar, sem þá koma þeir; koma við þat út; ok þykkjast þá hǫfðingjum meiri. Eyvindr Bjarnason reið hér yfir á at Skálavaði með svá fagran skjǫld, at ljómaði af; er hann svá mentr, at hefnd væri í honum.» Lætr griðkonam ganga af kappi. Hrafnkell ríss upp, ok svarar henni: «Kann vera, at þú mælir mart hǫlzti satt — eigi fyrir því, at þér gangi gott til; er nú vel, at þér aukist erfiði: far þú hart suðr á Víðuvǫllu eptir þeim Hallsteinssonum, Sighvati ok Snorra; bið þá skjótt til mín koma með þá menn, sem þar eru vápnfœrir.» Aðra griðkonu sendir hann út á Hrólfsstaði, eptir þeim Hrólfssonum, Þórði ok Halla, ok þeim, sem þar váru vápnfœrir; þessir hvárirtveggju váru gildir menn ok allvel mentir. Hrafnkell sendi ok eptir húskǫrlum sínum. Þeir urðu alls átján saman. Þeir vápnuðust harðfengiliga; ríða þar yfir á, sem hinir fyrri.
Þá váru þeir Eyvindr komnir upp á heiðina. Eyvindr ríðr til þess, er hann kemr vestr á miðja heiðina. Þar heita Bessagǫtur. Þar er svarðlaus mýrr, ok er sem ríði í efju eina fram, ok tók jafnan í kné eða í miðjan legg, stundum í kvið; þá er undir svá hart sem hǫlkn. Þá er hraun stórt fyrir vestan; ok er þeir koma á hraunit, þá lítr sveinninn aptr, ok mælti til Eyvindar: «Menn ríða þar eptir oss,» segir hann, «eigi færri enn átján; er þar mikill maðr á báki, í blám klæðum, ok sýnist mér líkt Hrafnkeli goða; þó hefi ek nú lengi eigi sét hann.» Eyvindr svarar: «Hvat man oss skipta? veit ek mér engis ótta ván af reið Hrafnkels; ek hefi honum ekki í móti gert. Mun hann eiga erendi vestr til dals at hitta vini sína.» Sveinninn svarar: «Þat býðr mér í hug, at hann muni þik hitta vilja.» «Eigi veit ek,» segir Eyvindr, «til hafa orðit með þeim Sámi bróður mínum, síðan þeir sættust.» Sveinninn svarar: «Þat vilda ek, at þú riðir undan vestr til dals; mantu þá geymdr; ek kann skapi Hrafnkels, at hann man ekki gera oss, ef han náir þér eigi; er þá alls gætt, ef þín er eins; ok er þá ekki dýr í festi, ok er vel, hvat sem af oss verðr.» Eyvindr sagðist eigi mundu brátt undan ríða: «Því at ek veit eigi, hverir þessir eru; myndi þat mǫrgum manni hlœgiligt þykkja, ef ek renn at ǫllu úreyndu.» Þeir ríða nú vestr af hrauninu. Þá er fyrir þeim ǫnnur mýrr, er heitir Oxamýrr; hon er grǫsug mjǫk; þar eru bleytur, svá at náliga er úfœrt yfir; af því lagði Hallfreðr karl hinar efri gǫtur, þó at þær væri lengri. Eyvindr ríðr vestr á mýrina; lá þá drjúgum í fyrir þeim; dvaldist þá mjǫk fyrir þeim. Hina bar skjótt eptir, er lausir riðu; ríða þeir Hrafnkell nú leið sína á mýrina. Þeir Eyvindr eru þá komnir af mýrinni, sjá þeir þá Hrafnkel ok sonu hans báða. Þeir báðu Eyvind þá undan at ríða. «Eru nú af allar torfœrur; mantu ná til Aðalbóls, meðan mýrrin er á millum.» Eyvindr svarar: «Eigi man ek flýja undan þeim mǫnnum, er ek hefi ekki til miska gert.» Þeir ríða þá upp á hálsinn. Þar standa fjǫll lítil. Á hálsunum, útan í fjallinu, er meltorfa ein, blásin mjǫk; bakkar hávir váru umhverfis. Eyvindr ríðr at torfunni; þar stígr hann af baki, ok bíðr þeirra. Eyvindr mælti þá: «Nú munum vér skjótt vita þeirra erendi.» Eptir þat ganga þeir upp á torfuna, ok brjóta þar upp grjót nǫkkut. Hrafnkell snýr þá af gǫtunni, ok suðr at torfunni; hann hafði engi orð við Eyvind, ok veitti þegar atgǫngu. Eyvindr varðist vel ok drengiliga. Skósveinn Eyvindar þóttist eigi krǫptugr til orrustu, ok tók hest sinn, ok ríðr vestr yfir háls til Aðalbóls, ok segir Sámi, hvat leika er. Sámr brá skjótt við, ok sendi eptir mǫnnum; urðu þeir saman tuttugu; var þetta lið vel búit. Ríðr Sámr austr á heiðina, ok at þar, er vetfangit hafði verit. Þá er umskipti á orðit með þeim; reið Hrafnkell þá austr frá verkunum; Eyvindr var þá fallinn ok allir hans menn. Sámr gerði þat fyrst, at hann leitaði lífs með bróður sínum; var þat trúliga gert — þeir váru allir líflátnir, fim saman. Þar váru ok fallnir af Hrafnkeli tólf menn, en sex riðu í braut. Sámr átti þar litla dvǫl; hann ok hans menn ríða þegar eptir. Þeir Hrafnkell ríða nú undan, sem máttu; hafa þó mœdda hesta. Þá mælti Sámr: «Ná megum vér þeim; því at þeir hafa mœdda hesta, en vér hǫfum alla hvílda; ok man nálægt verða, hvárt vér nám þeim, eða eigi, áðr en þeir komast af heiðinni.» Þá var Hrafnkell kominn austr yfir Oxamýri. Ríðá nú hvárirtveggju, alt til þess, er Sámr kemr á heiðarbrúnina; sá hann þá, at Hrafnkell var kominn langt ofan í brekkurnar; sér Sámr, at hann muni undan taka ofan í heraðit; hann mælti þá: «Hér munum vér aptr snúa; því at Hrafnkeli man gott til manna verða.» Snýr Sámr þá aptr við svá búit; kemr þar til, er Eyvindr lá, tekr til, ok verpr haug eptir hann ok félaga hans. Er þar kǫlluð nú Eyvindartorfa ok Eyvindarfjǫll ok Eyvindardalr.
Sámr ferr þá með allan varnaðinn heim á Aðalból. Ok er hann kemr heim, sendir Sámr eptir þingmǫnnum sínum, at þeir skyldi koma þar um morgininn fyrir dagmál; ætlar hann þá austr yfir heiði. «Verðr ferð vár, sem má.» Um kveldit ferr Sámr í hvílu, ok var þar drjúgt komit manna. Hrafnkell reið heim, ok sagði tíðendi þessi. Hann etr mat; ok eptir þat samnar hann mǫnnum at sér, svá at han fær sjautigi manna, ok ríðr við þetta lið vestr yfir heiði, ok kemr á úvart til Aðalbóls, ok tekr Sám í rekkju, ok leiðir hann út. Hrafnkell mælti þá: «Nú er svá komit kosti þínum, Sámr!» at þér myndi úlíkligt þykkja fyrir stundu, at ek á nú vald á lífi þínu. Skal ek nú eigi vera þér verri drengr, en þú vart mér. Man ek bjóða þér tvá kosti — at vera drepinn; hinn er annarr, at ek skal einn skera ok skapa okkar á minni.» Sámr kvaðst heldr kjósa at lifa; en kvaðst þó hyggja, at hvárrtveggi myndi harðr. Hrafnkell kvað hann þat ætla mega; «því at vér eigum þér þat at launa; ok skylda ek hálfu betr við þik gera, ef þess væri vert. Þú skalt fara braut af Aðalbóli ofan til Leikskála, ok sezt þar í bú þitt. Skaltu hafa með þér auðæfi þau, sem Eyvindr hefir átt; þú skalt eigi héðan fleira hafa í fémunum, útan þat, er þú hefir hingat haft — þat skaltu alt í braut hafa. Ek vil taka við goðorði mínu, svá ok við búi ok staðfestu; sé ek, at mikill ávǫxtr hefir á orðit á góðsi mínu, ok skaltu eigi þess njǫta. Fyrir Eyvind, bróður þinn, skulu engar bœtr koma, fyrir því at þú mæltir herfiliga eptir hinn fyrra frænda þinn; ok hafi þér þó œrnar eptir Einar frænda yðvarn, þar er þú hefir haft ríki ok fé sex vetr; en eigi þykkir mér meira vert dráp Eyvindar ok manna hans, en meiðsl við mik ok menn mína. Þú gerðir mik sveitarrækan; en ek læt mér líka, at þú sitir á Leikskálum; ok man þér duga, ef þú ofsar eigi þér til vansa. Minn undirmaðr skaltu vera, meðan vit lifum báðir. Máttu ok til þess ætla, at þú mant því verr fara, sem vit eigumst fleira ilt við.» Sámr ferr nú braut með lið sitt, ofan til Leikskála, ok sezt þar í bú sitt. — Nú skipar Hrafnkell á Aðalbóli búi sínum mǫnnum; Þóri, son sinn, setr hann á Hrafnkellsstaði; hefir nú goðorð yfir ǫllum sveitum. Ásbjǫrn var með fǫður sínum; því at hann var yngri.
Sámr sat á Leikskálum þenna vetr; hann var hljóðr ok fáskiptinn; fundu margir þat, at hann undi lítt við sin hlut. En um vetrinn, er daga lengði, fór Sámr, við annan mann, ok hafði þrjá hesta, yfir brú, ok þaðan yfir Mǫðrudalsheiði, ok svá yfir Jǫkulsá á ferju, svá til Mývatns, þaðan yfir Fljótsheiði ok Ljósavatnsskarð, ok létti eigi fyrr, en hann kom vestr í Þorskafjǫrð; er þar tekit vel við honum. Þá var Þorkell nýkominn út ór fǫr; hann hafði verit útan fjóra vetr. Sámr var þar viku, ok hvíldi sik; síðan segir hann þeim viðskipti þeirra Hrafnkels, ok biðr þá brœðr ásjá ok liðsinnis enn sem fyrr. Þorgeirr hafði meir svǫr fyrir þeim brœðrum í þat sinni; kvaðst fjarri sitja: «Er langt á milli vár. Þóttumst vér allvel í hendr þér búa, áðr vér gengum frá, svá at þér hefði hœgt verit at halda. Hefir þat farit eptir því sem ek ætlaða, þá er þú gaft Hrafnkeli líf, at þess myndir þú mest iðrast; fýstum vit þik, at þú skyldir Hrafnkel af lífi taka; en þú vildir ráða. Er þat nú auðsét, hverr vizkumunr ykkarr hefir orðit, er hann lét þik sitja í friði, ok leitaði þar fyrst á, er hann gat þann af ráðit, er honum þótti þér vera meiri maðr. Megum vit eigi hafa okkr til falls gæfuleysi þitt þetta. Er okkr ok eigi svá mikil fýst á at deila við Hrafnkel, at vit nennim at leggja þar við virðing okkra optar. En bjóða viljum vit þér hingat með skuldalið þitt alt undir okkarn áraburð, ef þér þykkir hér skapraunarminna, en í nánd Hrafnkeli.» Sámr kveðst eigi því nenna, sagðist vilja heim aptr, ok bað þá skipta hestum við sik; var þat þegar til reiðu. Þeir brœðr vildu gefa Sámi góðar gjafir; en hann vildi engar þiggja, ok sagði þá vera litla í skapi. Reið Sámr heim, við svá búit, til Leikskála, ok bjó þar til elli; fekk hann aldri uppreisn á móti Hrafnkeli, á meðan hann lifði. En Hrafnkell sat í búi sínu, ok helt virðingu sinni; hann vard sóttdauðr, ok er haugr hans í Hrafnkelsdal, út frá Aðalbóli, var lagit í haug hjá honum mikit fé, herklæði hans ǫll ok spjót hans hit góða. — Synir hans tóku við mannaforráði; Þórir bjó á Hrafnkelsstǫðum, en Ásbjórn á Aðalbóli; báðir áttu þeir goðorðit saman, ok þóttu miklir menn fyrir sér. — Ok lýkr hér frá Hrafnkeli at segja.