Gormr hét konungr er réð fyrir Danmǫrku, er kallaðr var hinn barnlausi. Hann var ríkr konungr ok vinsæll við sína menn. Hann hafði þá lengi ráðit ríkinu er þetta er tíðenda. Þá var í Saxlandi Arnfinnr jarl, er ríki hélt af Karlamagnúsi konungi. Þeir váru vinir góðir ok Gormr konungr ok hǫfðu verit í víking báðir saman.
Jarl átti systur fríða, en hann lagði á hana meira hug en skyldi ok gat við henni barn. En því var leynt ok sendi jarl á braut ok bað þá eigi við skiljast fyrr en þeir vissi hvat af yrði barninu. Þeir kómu í Danmǫrk ok við einn skóg. Urðu þeir þess varir at Gormr konungr er á skóginum ok hirðin. Þeir koma barninu undir eik eina en forða sér. Um kveldit fór konungr heim ok ǫll hirðin nema tveir brœðr; hét annarr Hallvarðr, annarr Hávarðr. Þeir urðu eptirstaðsi. Þeir gengu fram at sjá, ok þá heyrðu þeir barns grát ok gengu eptir, en vissu eigi hverju gegndi. Þeir fundu þar sveinbarn undir eik einni ok knút mikinn í limunum yfir uppi. Barnit var vafit í guðvefjarpelli ok knýtt silkidregli um hǫfuð barninu ok þar í ørtugar gull. Þeir tóku upp barnit ok hǫfðu heim. Koma svá heim at konungr sat við drykkju, ok sǫgðu konungi hvat þeir hǫfðu fundit, ok sýndu hánum sveininn. Hánum leizt vel á ok mælti: «Sjá sveinn mun stórra manna vera, ok betra fundinn en eigi» ok lét svein ausa vatni ok kalla Knút af því at gull var knýtt um enni hans. Konungr fékk hánum fóstr ok kallaði sinn son ok unni mikit.
Ok er Gormr konungr er gamall þá gaf hann ríkit Knúti fóstra sínum, ok eptir þat lætr Gormr konungr líf sitt. Nú tekr Knútr við ríki því ǫllu er átt hafði Gormr konungr, ok er vinsæll. Hann getr sér einn son er Gormr hét. Sá var fyrst kallaðr Gormr hinn heimski, en þá er hann var roskinn Gormr hinn gamli eða hinn ríki.
Haraldr hét jarl er réð fyrir Holzetalandi; hann var kallaðr Klakkharaldr. Hann var vitr maðr. Jarl átti dóttur er Þyri hét. Hón var spǫk at viti, kvenna fríðust at sjá, ok réð betr drauma enn aðrir menn. Jarl unni henni mikit, ok þar þóttist hann eiga ǫll landráð sem hón var.
Nú er Gormr rosknaðist ok hafði tekit við konungdómi, þá ferr hann ór landi með mikinn her ok ætlar at biðja dóttur Haralds jarls, ok ef hann vill eigi gefa hánum konuna þá ætlar hann at herja á hann. En er Haraldr jarl ok dóttir hans spyrja til fara Gorms konungs ok hans fyrirætlan, þá senda þau menn móti hánum ok bjóða hánum til ágætrar veizlu, ok konungr þekkist þat. Ok er hann hefir upp borit erendi sín fyrir jarl þá veitir jarl þau svǫr at hón skal sjǫlf ráða «því at hón er mjǫk vitrari en ek.» Konungr skorar þá þetta mál við hana sjalfa. Þá segir hón svá: «Eigi mun þetta ráðast at sinni, ok skaltu fara heim með góðum gjǫfum ok virðuligum. En ef þér er um ráðahag við mik, þá skaltu, er þú kemr heim, láta gøra hús þar sem eigi hafi fyrr verit, þat er þér sé skapligt at sofa í. En þar skaltu sofa í vetrarnótt hína fyrstu ok þrjár nætr í samt. Ok mun þú gløgt ef þik dreymir nǫkkut ok lát segja mér. Mun ek þá segja sendimǫnnum hvárt þú skalt vitja þessa ráðahags eða eigi. En eigi þarftu at vitja ef þik dreymir ekki.» Eptir þetta ferr Gormr konungr heim með virðuligum gjǫfum ok vil víst reyna vitru hennar. Ok er hann kemr heim þá ferr hann svá með þessu sem hón hafði til kent.
Konungr sefr nú þrjár nætr í húsinu, en þrjá hans manna lét hann halda vǫrð um húsit at ei væri með svikum um setit. Síðan sendir konungr menn sína á fund jarls ok dóttur hans at segja drauma sína. En er hón hefir heyrt drauma, þá mælti hón at þeir segði konungi, at hón mun ganga með hánum. Sendimenn segja nú svá skapat konungi, ok verðr hann nú allkátr við þetta. Bjóst hann nú heiman brátt með miklu liði at vitja þessa ráða. Gormr konungr kemr nú við Holzetaland. Haraldr jarl fréttir nú til ferða konungs. Býr hann nú dýrliga veizlu ímóti hánum ok tókst þar ráðahagr.
En þat var haft at skemtan at veizlunni at Gormr konungr sagði drauma sína, en Þyri dróttning réð eptir. Konungr sagði at hann dreymdi hina fyrstu nótt, at hann þóttist úti staddr ok sjá yfir alt ríki sitt. Hánum þótti sjár falla frá landi svá langt at hann mátti eigi auga yfir reka, ok þurr váru ǫll eyjasund ok firðir. Þá sá hann at øxn þrír gengu upp ór sænum hvítir, ok bitu af gras alt af jǫrðu ok gengu aptr í sjáinn síðan. Sá var annarr draumr at hánum þóttu enn þrír yxn ganga ór sænum. Þeir váru rauðir allar ok hyrndir mjǫk. Þeir bitu enn gras af jǫrðu ok gengu aptr síðan í sjáinn. Sá var draumr hinn þriði at konungr sá enn øxn þrjá ganga ór sjá. Þeir váru allir svartir at lit ok miklu mestir ok mest hyrndir, ok bitu enn gras af landi ok gengu aptr í sjá síðan. Ok eptir þat heyrdi hann brest svá mikinn at hann hugði at heyra mundi um alla Danmǫrk, ok sá hann at þat varð af sjávarganginum er hann gékk at landinu. «En nu vil ek, dróttning, at þú ráðir draumana til skemtanar mǫnnum.» Hón kvað svá vera skyldu.
«Þar er øxn gengu á land ór sæ hvítir, þar munu koma vetr þrír snæmiklir svá at af mun taka ár í Danmǫrku. En þar er upp gengu aðrir þrír øxn rauðir, þar munu koma aðrir þrír vetr snælitlir ok þó eigi góðir. Þá gengu upp hinir þrír øxn svartir. Þar munu koma hinir þriðju vetr. Þeir munu vera svá illir at engir munu muna þvílíka, ok þat svarta hallæri mun koma at varla munu dœmi til finnast at slíkt hafi orðit. Ok þar er øxninir váru hyrndir mjǫk, þar munu margir verða hornungar alls þess er eigu. Þá heyrðir þú brest mikinn af sjávargang. Þat mun vera fyrir ófriði stóreflismanna hér í landi ok þér nánir at frændsemi. Ok ef þik hefði þat dreymt hina fyrstu nótt sem nú var hina síðustu, þá mundi ófriðrinn verða á þínum dǫgum, ok þá hefða ek eigi gengit með þér. En við hallæri mun ek gǫrt geta.»
Eptir þessa veizlu fóru þau Gormr konungr heim ok Þyri dróttning til Danmerkr, ok létu hlaða mǫrg skip af korni ok annarri gœsku, ok flytja í Danmǫrk; ok á hverjum misserum þaðan frá þar til er hallærit kom. En þá sakaði þau alls ekki ok enga þá er í nándir þeim váru, því at þau miðluðu mikil gœði sínum landsmǫnnum. Ok hefir Þyri vitrust kona komit í Danmǫrk ok var kǫlluð Danmarkarbót.
Gormr konungr ok Þyri dróttning áttu tvá sonu. Hét Knútr hinn ellri en Haraldr hinn yngri. Þeir váru báðir efniligr, ok var Knútr vitrari. Hann var fóstraðr með Klakkharaldi jarli, móðurfǫður sínum. Jarl unni hánum mikit ok hann var hinn vinsælsti. Haraldr var heima með hirðinni, ok hinn óvinsælsti í uppruna sínum.
Gormr konungr sendir nú menn til Haralds jarls at bjóða hánum til jólaveizlu. Jarl tók því vel. Fóru nú aptr sendimenn konungs. Nú býst jarl til ferðar þessar. Ok þeir fara þar til er Limafjǫrðr verðr fyrir þeim. Þar sá þeir standa eik undarliga. Þar váru vaxin á epli smá ok grœn ok blómguð. Þeir undruðust mjǫk ok segir jarl, at hánum þóttu þetta vera býsn mikil at í þann tíma var þetta, því at þeir sá stað þeirra epla er um sumarit hǫfðu vaxit. Váru þau stór ok forn, «ok munu vér hverfa aptr», ok svá gœra þeir. Sat jarl heima þau misseri. Konungi þótti kynligt er jarl kom eigi.
Annan vetr sendi konungr menn ens sama erendis, ok jarl hét ferðinni. Jarl fór með liði sínu til Limafjarðar. En þar váru hundar margir á skipi jarls. Þá heyrðu þeir at hvelparnir gó í greyhundunum. Jarl kvað þetta vera býsn mikil, ok kvað þá skyldu aptr hverfa, ok svá var.
Nú líðr vetrinn ok hin þriðja vetr sendir konungr enn menn at bjóða jarli til jólaveizlu. Hann hét ferðinni. Ok nú ferr jarl þar til er hann kemr at Limafirði. Þá sá þeir boða rísa í innanverðum firði ok gékk hvárr í móti ǫðrum, ok varð sjárinn ókyrr mjǫk. En er þeir mœttust féll hvárr í kverk óðrum, ok varð sjárinn allr í blóði einu. Þá mælti jarl: «Þetta eru stór býsn, ok skulu vér aptr hverfa.» Sat jarl heima þau jól.
Gormr konungr verðr nú reiðr mjǫk jarli er hann hafði eigi þekst heimboð hans, ok ætlar hann nú at herja á jarl ok launa hánum þessa svívirðing. Ok er Þyri dróttning verðr þessa vǫr, kvað hón þat eigi sama at gœra mein jarli, ok kvazt munu fá til betra ráð. Konungr gørir nú sem dróttning vill. Eru nú sendir menn eptir jarli at vita hverju sæti, ok jarl fór þegar.
Konungr tekr nú at hófi við mági sínum ok gengu þeir konungr ok jarl brátt á málstefnu, ok spurði konungr nú hverju gegndi, er hann kom engu sinni «ok svívirðir svá mik ok mín boð.» Jarl kvazt eigi til svívirðingar gœrt hafa, heldr aðra hluti til bera. Sagði nú konungi undrin þau er þeir hǫfðu sét. «Mun ek nú skýra fyrir yðr hvat et ætla þessi fákynsl munu boða.» Konungr játir því. Jarl mælti: «Þar mun ek þá fyrst til taka er vér sám eik um hávetri með grœnum eplum, en forn ok stór lágu hjá niðri. Þat hygg ek vera munu fyrir siðaskipti því er koma mun á þessi lǫnd. Mun sá siðrinn vera með meira blóma ok jartegna hin fǫgru eplin, en hinn mun leggjast niðr sem hin fornu eplin ok verða at dusti einu. Þat var annat undr at hvelpar gó í greyhundum. Þar munu ungir menn taka máli fyrir munn hinum ellrum mǫnnum ok gœrast svá hvatvísir, ok meiri ván at þeir hafi meira hlut ráða, þó at hínir sé ráðgari. Ok hygg ek þá vera eigi komna í heiminn því at hvelparnir váru eigi lagðir.
Þá sá vér boða rísast í móti með gný miklum ok blóði. Þat mun vera fyrir missætti nokvarra stóreflismanna hér innanlands, ok munu þar gørast af stórir bardagar ok mikil styrjǫld, ok meiri ván at þessum firði verði afspringr nǫkkurr.» En konungi skildist vel orð jarls ok þótti spaklig vera. Gaf konungr hánum upp reiða sína. En setta hafði konungr menn til at bera vápn á jarl, ef hánum þœtti hánum órœkt ein til hafa gengit. Skilja þeir nú málstefnu. Dvaldist jarl þar nú slíka hríð sem konungr vildi ok fór heim síðan.
Litlu síðar gaf Haraldr jarl ríki sitt alt Knúti fóstra sínum. En jarl fór út í lǫnd ok tók þar við kristni, ok kom aldri síðan til ríkis.
Gormr konungr ok Haraldr son hans urðu ósamþykkir þegar Haraldr gørðist vaxinn. Fékk Haraldr þá skip nǫkkur, ok lagðist hann þá í víking hvert sumar, en sat um vetrinn í Danmǫrk.
Í þann tíma réð Aðalsteinn konungr Englandi 1). Hann var góðr konungr ok gamall. Á hans dǫgum ofarla kom danaherr í England, ok váru synir Gorms konungs hǫfðingjar fyrir, Knútr ok Haraldr. Þeir herjuðu víða um Norðimbraland 2) ok lǫgðu undir sik mikit ríki, ok tǫldu þat arftekinn hluta sinn, er átt hǫfðu Loðbrókar synir ok aðrir þeirra forellrar. Aðalsteinn konungr hafði liðsafnað mikinn ok fór í mót þeim brœðrum ok hitti þá fyrir norðan Kliflǫnd 3), ok drap hann fjǫlda af dǫnum. Nǫkkuru síðar gengu þeir upp Gorms synir um Skarðaborg 4) ok bǫrðust þar, ok hǫfðu danir sigr. Eptir þat ætluðu þeir til Jórvíkr 5) suðr, ok gékk þá alt folk undir þá; ugðu þeir þá ok ekki at sér. Einn dag er heitt skin var á, fóru menn á sund milli skipanna, ok konungar báðir. Þá hljópu menn af landi ofan ok skutu á þá. Þá var Knútr lostinn ǫru til bana, ok tóku þeir líkit á skipit. En er þetta spurðu landsmenn, þá dróst þegar saman herr óvígr. Ok því næst kom Aðalsteinn konungr, ok snerist þá til hans alt folk þat er áðr hafði gengit undir þá Knút, ok eptir þat fá danir engar uppgǫngur fyrir liðsafnaði landsmanna.
Ok eptir þat fóru danir aptr til Danmerkr. Þá var Gormr konungr staddr á Jótlandi. Haraldr fór þegar þangat ok segir móður sinni tíðendi. — En Gormr konungr hafði þess heit strengt at hann skyldi deyja ef hann spyrði fall Knúts sonar síns, ok svá sá er hánum segði. Þá lét dróttning tjalda hǫllina grám vaðmálum, en er konungr kom til borðs, þá þǫgðu allir þeir er inni váru. Þá mælti konungr: «Hví þegja allir menn? Eru nǫkkur tíðendi at segja?» Þá segir dróttning: «Herra, þér áttut hauka, annarr hvítr ok annarr grár. Hinn hvíti hafði flogit langt í eyðimǫrk. Þar kómu at hánum krákur margar ok plokkuðu hann, svá at allar fjaðrar váru af hánum reyttar. Ok nú er hinn hvíti folginn en hinn grái aptr kominn, ok mun hann nú drepa fugla til borðhalds yðr.» Þá mælti Gormr konungr: «Svá drúpir Danmǫrk sem dauðr sé Knútr son minn.» Þá segir dróttning: «Sǫnn munu vera þessi tíðendi er þér segit herra,» ok sǫnnuðu þat þá allir er inni váru. — Þann sama dag tók Gormr konungr sótt, ok andaðist annan dag at jafnlengd. Þá hafði hann verit konungr tíu tigu vetra. Haugr mikill var orpinn eptir hann.
Nú var Haraldr tekinn til ríkis yfir ǫll þau ríki er faðir hans hafði átt, ok síðan gørði hann erfi eptir fǫður sinn, ok sezt síðan fyrst um kyrt.
Þessu samtíða réð fyrir Noregi Haraldr gráfeldr ok Gunnhildr móðir hans, ok þá stǫkk ór landi Hákon jarl Sigurðarson. Hann hafði tíu skip ok lagðist í víking. En um haustit kom hann í Danmǫrk ok mælti til vinfengis við Harald konung. En konungr tók því vel, ok er hann þar um vetrinn með hundrað manna.
Knútr, sonr Gorms konungs, átti son eptir sik. Sá hét Haraldr; hann var kallaðr Gullharaldr. Hann kom litlu síðar ór víkingu en Hákon. Hann hafði ok tíu skip ok øróf lausafjár. Hann fór ok til hirðar Haralds konungs.
Þenna vetr settu þeir Haraldr konungr Gormsson ok Hákon jarl vélræði um Harald Noregs konung ok móður Haralds Gunnhildi, ok um várit sviku þeir hann í Limafirði, eptir því sem segir í Konungabók, at Gullharaldr feldi Harald, en Hákon jarl lét síðan festa Gullharald á galga.
En síðan tók Hákon jarl við einvaldi yfir Noregi, ok skyldi gjalda skatta danakonungi.
Litlu síðar kom Otti keistari af Saxlandi til Danmerkr með miklu liði, ok þá kom Óláfr Tryggvason til liðs við hann. Þeir brutu Harald konung til kristni ok Hákon jarl. Var þá kristnuð ǫll Danmǫrk. En Hákon jarl gékk aptr til heiðni þegar hann kom aptr til Noregs, ok galt aldri skatta síðan.
Maðr er nefndr Tóki í Danmǫrk, í heraði því er á Fjóni heitir; Þorvǫr hét kona hans. Hann átti tvá sonu, Áki hét hinn ellri, annarr Pálnir. Hinn elzti hét Fjǫlnir, hann var frilluson. Tóki var þá gamall ok andaðist; litlu síðar Þorvǫr, kona hans. Tóku þeir brœðr arf, Áki ok Pálnir. Þá spurði Fjǫlnir brœðr sína hvat þeir ætlaði hánum af fé. Þeir kváðust mundu miðla hánum þriðjung af lausafé en ekki af lǫndum, ok þóttust þeir þó gøra hans hluta góðan. En hann mælti til þriðjungs alls fjár sem hann væri arfgengr; en þeir brœðr hans níttu því. Fjǫlnir lét sér illa líka ok ferr í brott ok til Haralds konungs ok gørðist hirðmaðr hans ok ráðunautr. Hann var vitr maðr ok ráðugr ok illgjarn. Hann tekr nú ok rœgir Áka bróður sinn við konung.
Engi maðr í þat mund ótiginn var meiri fyrir sér í Danmǫrk en Áki Tókason. Hann lá hvert sumar í hernaði ok hafði nær ávalt sigr. Fjǫlnir sagði svá Haraldi konungi at hann mundi eigi þikka einn konungr yfir Danmǫrk, meðan Áki Tókason væri uppi. Svá gat hann umtalit fyrir konungi at eigi var óhætt milli þeirra konungs ok Áka.
Áki átti friðland ok gott vinfengi við Óttar jarl í Gautlandi, ok þangat fór hann eitt sinn at heimboði ok hafði tvau skip ok hundrað manna, ok allir vel búnir at vápnum ok klæðum. Þar var hann nǫkkura hríð, ok þá Áki gjafar góðar at skilnaði af jarli; fór aptr síðan. — Þetta fregn Haraldr konungr at Áki var ór landi farinn. Hann lætr búa tíu skip ok fimm hundrað manna, ok bað þá fara ok sæta því er hann fœri aptr, ok taka hann af lífi ok alt fǫruneyti hans. Konungsmenn fóru síðan ok heldu njósnum til um ferðir Áka. Var þat hœgt, því at þeir kunnu ei at varast þetta. — Þar kómu konungsmenn at þeim með her þenna á óvart, ok létu bera á þá vápn, ok feldu á þá tjǫld — en þeir váru ekki við búnir — ok drepa þá alla. Eptir þetta fœra þeir konungi herfang þetta alt.
Konungr lætr nú vel yfir ok kvazt nú mundu vera einn konungr fyrir Áka. Fjǫlni þótti nú allvel ok þóttist goldit hafa nǫkkuru er hann náði eigi arfinum.
Nú spyrjast þessi tíðendi á Fjón, ok er Pálnir heyrði þetta þykkir hánum svá mikit at hann legst í rekkju af. Hánum þóttu hefndir ósýnar við þann sem at eiga var, er konung var.
Sigurðr hét maðr; hann var fóstbróðir þeirra, vitr maðr ok auðigr. Pálnir leitaði ráða við hann, hvernveg hann skyldi með fara. Sigurðr kvezt vildu biðja konu handa hánum. Pálnir spyrr hver sú væri. Sigurðr kvað vera Ingibjǫrgu dóttur Óttars jarls af Gautlandi. Pálnir segir: «Þat uggi ek, at ek muna eigi geta þessa konu; en víst ætla ek at þat mundi vænst til umbóta minna harma ef ek fenga þessa konu.»
Nú býst Sigurðr heiman, hann hafði eitt skip ok sex tigu manna, ok ferr norðr til Gautlands. Sigurðr lýsir yfir erendi sínu fyrir jarli ok biðr dóttur hans til handa Pálni. Kvað hann ei skorta fjárhlut á Fjóni, ok kvað bana Pálnis við liggja fyrir harma sakir. Þær verða mála lyktir at jarl heitr dóttur sinni ok skal fœra heim konuna. — Síðan ferr Sigurðr heim ok segir Pálni þessi tíðendi, ok léttist hánum mikit við þetta.
Búa þeir nú veizlu ágæta á Fjóni ok spara ekki til. Ok á nefndum degi kemr jarl ok mikit lið, ok var þar drukkit vegligt brúðhlaup, ok síðan leidd í eina rekkju Pálnir ok Ingibjǫrg. Hón sofnar brátt ok dreymir hana. Ok er hón vaknar sagði hón Pálni drauminn. «Þat dreymdi mik,» segir hón, «at ek þóttumst hér stǫdd á þessum bœ. En ek þóttumst uppi eiga einn vef; hann var grár at lit. Mér þótti kljáðr vefrinn, ok var ek at slá vefinn. Þá fell af einn kléinn af miðjum vefnum á bak. Þá sá ek at kljárnir váru mannahǫfuð ein. Ok ek tok upp þetta hǫfuð, ok kenda ek.» Pálnir spurði hvers hǫfuð væri. En hón kvað vera hǫfuð Haralds konungs Gormssonar. Pálnir kvað betra en eigi dreymt. «Svá þykki mér ok,» segir hón.
Eptir þessa veizlu ferr Óttarr jarl heim í Gautland með gjǫfum virðuligum. En með þeim tókust upp ástir góðar Pálni ok Ingibjǫrgu, ok brátt gátu þau son saman. Sá var kallaðr Pálnatóki. Hann óx upp á Fjóni, ok er snemmendis bæði mikill ok vitr ok vinsæll.
Ok er Pálnatóki er af hinum mesta barns aldri, þá tekr faðir hans sótt ok andast. Pálnatóki tekr nú fjárhluti alla með móður sinni til forráða. Hann legst nú í hernað hvert sumar, ok þykkir nú frægr maðr. Ok engum manni þykkir hann jafnlíkr í sinni lýzku sem Áka fǫðurbróður sínum.
Þenna tíma réð jarl sá fyrir Bretlandi er Stefnir hét. Hann átti dóttur eina er Álof hét; hón var vitr ok vinsæl. Pálnatóki kemr þar við land skipum sínum, ok ætlaði at herja á ríki Stefnis jarls. Ok er þetta spyrst, þá tekr Álof þat ráð ok þau Bjǫrn hinn brezki — hann var ráðgjafi hennar: þau bjóða Pálnatóka til veizlu ok mikillar vegsemdar, ok átti hann þar friðland ok herjaði eigi. Ok þetta þekkist Pálnatóki ok sœkir til veizlunnar með ǫllu liði sínu. Ok á þeirri veizlu biðr Pálnatóki Álofar, ok var þat mál auðsótt, ok þá þegar er brugðit til brúðhlaups. Ok þar með gefr Stefnir jarl Pálnatóka jarlsnafn ok halft ríki sitt, en hann átti alt eptir hans dag.
Pálnatóki var þar um sumarit ok um vetrinn. En um várit mælti Pálnatóki við Bjǫrn hinn brezka: «Nú ætla ek heim til Danmerkr. En þér ætla ek hér eptir með Stefni mági mínum ok hafa landráð fyrir mína hǫnd.»
Eptir þat ferr Pálnatóki á braut með Álof konu sína, ok heim á Fjón í Danmǫrk. Hann sitr nú heima at búm sínum um hríð, ok þikkir nú hann annarr mestr maðr í Danmǫrk, ok ríkastr ok bezt at viti búinn annarr en konungrinn.
Haraldr konungr ferr nú at veizlum um landit. Pálnatóki býr nú veizlu ok býðr til Haraldi konungi, ok konungr þekkist þat. Hann var þar lengi á veizlu, en kona sú var fengin til þjónustu við konung er Æsa hét ok kǫlluð Saumæsa. Hón var snauð kona, en þó vel kunnandi. Nú fór konungr af veizlu ok var reifðr mǫrgum gjǫfum.
Um sumarit eptir var Saumæsa með barni, ok Pálnatóki talaði ok spurði hverr í hlut ætti með henni. Hón kvað þar engan til nema konunginn. «Þá skal ek taka þik af starfi þar til er hagr þinn léttist.»
Nú líða stundir ok fœðir Æsa barn. Er nafn gefit ok hét Sveinn, ok kallaðr Saumæsu-Sveinn. Hann vex upp á Fjóni ok gørir Pálnatóki vel til hans ok svá menn hans.
Ok er Sveinn var þrévetr, tekr Haraldr konungr þar veizlu á Fjóni. Nú er Pálnatóki í tilstilli með Saumæsu. Um daginn er konungr sat yfir borði, kemr Æsa fyrir borðit ok leiðir sveininn ok mælti: «Herra konungr,» segir hón, «hér leiði ek einn svein, ok kalla ek þar engan mann í tigi til at eiga þenna svein með mér en yðr konungr.» Konungr segir brátt, er hón hafði lokit máli sínu, hver hón væri. Hón segir til nafns síns. Konungr mælti: «Firna djǫrf kona ertu ok heimsk, ok dirf þik eigi at mæla slíkt ef þú vilt vera ómeidd.» Pálnatóki mælti: «Því mun hón þetta mæla herra, at henni mun þetta þikkja satt vera, ok ekki er hón lausungarkona. Hǫfum vér ok fyrir yðrar sakir skotit skjóli yfir hana.» Konungr svarar: «Eigi var mér þess ván at þú mundir þetta ræsa á hendr mér.» «Svá skal ok vera,» segir Pálnatóki. «En svá skal ek hefja hans kost sem hann sé þinn son.» Konungr mælti: «Enga ǫfusu kann ek þér fyrir þat.» Pálnatóki segir: «Engu skal þat skipta. Skulu vér nú láta falla þessa rœðu at sinni.» Eptr þat ferr konungr af veizlu með engum gjǫfum, ok er fátt um með þeim Pálnatóka.
Litlu síðar fœddi Álof svein. Sá var kallaðr Áki. Hann var fœddr upp á Fjóni með feðr sínum.
Sveinn er nú þar til þess hann er fimtán vetra. Þá biðr Pálnatóki hann fara á fund fǫður síns ok krefja hann liðs ok segjast hans son, hvárt er hánum þikkir betr eða verr. Sveinn gørir nú svá sem fóstri hans lagði til. Haraldr konungr segir: «Þat skil ek á orðfari þínu at ei man logit til móðernis þíns. Muntu vera eitt fól ok afglapi.» Þá mælti Sveinn: «Ek munda vilja eiga gǫfgari móður ef þú hefðir svá fyrir sét. En at sǫnnu ertu minn faðir. Nú fá þú mér þrjú skip, en fóstri minn mun fá mér ǫnnur þrjú. En ef þú vill eigi þat, þá skal ek gøra þér þat nǫkkut illbýli er meira sé vert.» Konungr mælti: «Ek ætla at þú munir vera því braut kaupandi, ok komir aldri aptr.»
Eptir þat fær konungr Sveini þrjú skip ok hundrað manna. Pálnatóki fær hánum ǫnnur þrjú skip. Hann herjar á ríki fǫður sins alt þat sumar. Gørist illr kurr í bóndum. Konungr leiðir hjá sér. Líðr svá til hausts. Ferr Sveinn þá heim á Fjón ok er með Pálnatóka um vetrinn.
Um várit ferr Sveinn á fund Haralds konungs ok ferr alt á sama leið. Sveinn fær nú sex skip af konungi, en Pálnatóki fær hánum ǫnnur sex. Sveinn herjar enn á ríki fǫður síns ok er nú hǫlfu ákafari, gengr nú aldri af þeim. Hann herjar bæði of Sjáland ok Halland; þeir drepa nú margan mann. — Þessi tíðendi spyrjast nú víða. Bœndr fara á konungs fund ok segja hánum til sinna vandræða. En konungr lætr enn líða hjá sér.
Um haustit fór Sveinn til Pálnatóka með ǫllu liði ok er þar um vetrinn. En er várdagar koma býr Sveinn lið sitt, gørir alt eptir því sem fóstri hans lagði ráð á með hánum. Hann ferr nú á konungs fund ok biðr hann fá sér tolf skip. Konungr segir: «Þú ert maðr svá djarfr at ek veit eigi þinn maka, er þú þorir at koma á minn fund, er þú ert bæði þjófr ok ránsmaðr. Ok við þinni frændsemi geng ek aldri.» Sveinn segir: «At vísu em ek þinn son, ok sǫnn er okkur frændsemi. En þó skal ek þér eigi þyrma, því at nú þegar skulu vit berjast ef þú fær mér eigi slíkt er ek vil. Ok skaltu nú hvergi undan hokra.» Konungr segir: «Vandræðamaðr ertu, ok þannig er þitt lyndi sem þú munir vera eigi smára manna nǫkkurra. Ok muntu hafa verða þat er þú kallar. Far síðan á braut ok kom aldri aptr!»
Nú ferr Sveinn á fund Pálnatóka með þrjám tigum skipa. Hann tók nú vel við hánum «ok þikki mér þú vel hafa þat er ek legg til með þér. Nú skaltu herja því mest á Danmǫrk í sumar sem nú hefir þú mestan aflann. En nú mun konungr eigi þola þér lengr. En þú flý eigi, þótt lið sé gørt til þín, því at ek mun koma at veita þér. En ek ætla til Bretlands í sumar til Stefnis jarls mágs míns með þessi níu skip.» Nú skilja þeir ok fara báðir senn ór landi.
Sveinn herjar nú á Danmǫrk nótt með degi, drepr menn, en rænir fé ǫllu ok brennir heruð. Menn flýja nú undan illa leiknir ok segja konungi. Hánum þikkir nú eigi vera mega svábúit. Konungr lætr nú búa fimm tigu skipa ok fylgir sjalfr. Leita nú Sveins, ok um haustit finnast þeir við Borgundarholm.
Þat var svá síð at eigi þótti mega til bardaga leggja. En um morguninn þegar vígljóst var, leggja þeir saman skip sín ok berjast þann dag allan til kvelds. Ok váru þá hroðin tíu skip af Haraldi konungi en tolf af Sveini. Sveinn leggr nú skip sín inn í vágsbotninn um kveldit, en konungr leggr sínum skipum um þveran váginn ok verpa Svein þar inni.
Þetta sama kveld kemr Pálnatóki þar við land. Hann hefir fjǫgur skip ok tuttugu. Hann leggr ǫðrummegin undir nesit ok tjaldar þar. Eptir þat gengr Pálnatóki á land einn saman. Hann hafði með sér boga sinn ok ǫrvamæli. — Þenna sama aptan gengr Haraldr konungr á land upp við tolfta mann. Þeir fara í skóg ok gøra sér bakeld. Þá var myrkt af nótt. Konungr afklæðist ok bakast.
Pálnatóki sér eldinn í skóginn. Ferr hann þar í svig víð, þekkir mennina. Leggr nú ǫr á streng ok skýtr í gegnum Harald konung. Fell hann þegar dauðr niðr.
Pálnatóki snýr þegar aptr til liðs síns, en fǫrunautar Haralds konungs styrma yfir hánum. Þeir mæltu með sér hversu með skyldi fara. Fjǫlnir mælti: «Þat er mitt ráð at vér hafim eina sǫgn allir, at konungr hafi skotinn verit í bardaga, því at þat má sízt várri vangeymslu kenna.» Ok nú binda þeir þeta fastmælum. Fjǫlnir tekr ǫrina ok varðveitir; var hón auðkend, því at hón var gulli reyrð.
Pálnatóki kallar með sér tuttugu menn, kvezt vildu finna Sveinn. Fara nú yfir þvert nesit ok gøra ráð sín. Segir Sveinn at hann vill Pálnatóki gøri ráð fyrir þeim. Pálnatóki segir engum manni líflát konungs. Hann mælti: «Eigi skulum vér seint til ráða taka. Vér skulum ganga á skip með yðr. En síðan skulum vér leysa skip vár ǫll ok veita atróðr flota konungs. Er mér leitt at konungr kvíi oss hér ok drepi.» Nú er svá gørt, veita þeir nú atróðr flotanum. Þar fórust þrjár snekkjur af liði konungs, ok kómust þeir einir menn af er sýndir váru. En þeir Pálnatóki ok Sveinn reru út í þat hlið ǫllum skipum, ok svá til liðs þess er Pálnatóki hafði þangat haft.
Um morguninn leggja þeir at konungsmǫnnum, ok spyrja þau tíðendi at konungr hefir látist. Þá mælti Pálnatóki: «Þá eru tveir kostir — at berjast við oss, eða taka Sveinn til konungs.» Þeir vilja nú heldr taka við Sveini. Síðan fóru þeir báðir ok kveðja þings. Var þá Sveinn til konungs tekinn yfir alla Danmǫrk.
Nú er Sveinn er konung orðinn, þikkir hánum skylt at erfa fǫður sinn, ok býðr Pálnatóka. En hann kvezt eigi mega fyrir þær vetrnætr, «því at mér er sagt, at Stefnir, mágr minn sé dauðr; en ek á þar ríki alt.» Nú eyðist erfi þat haust, en Pálnatóki fór ór landi. En hann setr Áka son sinn eptir á Fjóni, ok bað hánum virkta af Sveini konungi. Konungr hét því, ok svá gørði hann. — Pálnatóki ferr nú til Bretlands ok tekr nú þar við ríki, ok liðu af þau misseri.
Um sumarit eptir sendi Sveinn konungr menn til Pálnatóka at bjóða hánum til erfis. En Pálnatóki kvezt enn eigi fara mega, ok eyðist erfit þau misseri.
Ok nú er sumrar lætr Sveinn konungr efna til erfisgerðar. Sendir enn menn til Pálnatóka. Biðr nú hann koma til erfisgerðar, ok segir nú á reiði sína ef hann ferr nú eigi. Pálnatóki segir sendimǫnnum at hann mun nú koma, ok konungr láti búa veizluna. Konungr lætr nú búa erfit ok býðr til fjǫlda manns. Ok þá er alt var tilbúit ok boðsmenn komnir, líðr á daginn, ok kemr eigi Pálnatóki, ok ganga menn til drykkju. Konungr lét liggja rúm Pálnatóka í ǫndugi á hinn óœðra bekk ok hans manna utar frá. Síðan taka þeir ok drekka.
Nú er at segja frá þeim Pálnatóka ok Birni hinum brezka. Þeir hafa þrjú skip ok hundrað manna, ok halft hvárt, danir eða bretar. Þeir koma þetta hitt sama kveld fyrir konungsbœinn. Þá var veðr allgott. Þeir snúa skipum sínum ok bera upp skutfestar, ok leggja árar í háreiðar.
Þeir ganga nú til konungsbœjar með ǫllu liðinu. Pálnatóki gengr nú í hǫllina ok allir þeir, ok fyrir konungi ok heilsar konungi. Konungr tók vel máli hans ok vísar hánum til sætis ok ǫllum þeim. Taka nú at drekka.
Fjǫlnir hneigðist at konungi ok talaði við hann hljótt um hríð. Konungr brá lit við ok gørði rauðan sem blóð.
Maðr hét Arnoddr, kertisveinn konungs, ok stóð fyrir borð hans. Fjǫlnir selr hánum ǫr eina ok biðr hann bera fyrir alla menn þá er váru í hǫllini, þar til er nǫkkurr kannaðist við at átti. Hann gengr fyrst innar frá sæti konungs, þá utar frá konungi til gáttar. Þá gengr hann innar fyrir Pálnatóka ok spyrr hvárt hann kenni nǫkkut þetta skeyti. Pálnatóki segir: «Hví mun ek eigi kenna skeyti mitt? Sel mér! Ek á.» Þá skorti eigi hljóð í hǫllinni þegar nǫkkurr eignaði sér þetta skeyti. Sveinn konungr mælti: «Þú Pálnatóki, hvar skildist þú við þetta skeyti næsta sinni?» Pálnatóki segir: «Opt hefi ek þik eptirlátr verit, fóstri, ok svá skal enn. Ek skildumst við á bogastrengnum, þá er ek skaut í gegnum fǫður þinn.» Konungr mælti: «Standi menn upp sem tíðast ok hafi hendr á þeim Pálnatóka. Ok skal drepa þá alla, því at nú er sundr slegit ǫllum góða þeim er verit hefir með okkr.»
Nú hlaupa upp allir í hǫllini. Pálnatóki bregðr nú sverði sínu ok høggr Fjǫlni frænda sinn í tvau. Ok síðan leitar hann út ok allir hans menn, því at svá átti hann þar vel vingat at engi vildi hánum grand gøra.
Nú eru þeir Pálnatóki komnir allir út ór hǫllini nema einn maðr af liði Bjarnar. Pálnatóki mælti: «Ekki var minna [at ván], ok skundum nú til skipa!» Bjǫrn segir: «Eigi mundir þú svá renna frá þínum manni, ok ei skal ek» — snýr inn aptr í hǫllina. Þeir kasta þá hinum brezka manni yfir hǫfuð sér, ok hafa nær rifit í sundr. Bjǫrn ferr nú ok tekr manninn ok kastar á bak sér dauðum — ok mest gørði Bjǫrn þetta til ágætis sér.
Fara nú síðan til skipa sinna, fellu nú við árar ok reru í braut. Létta nú eigi fyrr en þeir kómu heim til Bretlands.
Þeir Sveinn konungr drekka nú erfit, ok unir han illa við.
Hitt næsta sumar eptir tekr Álof sótt, kona Pálnatóka, ok andast. Ok nú unir hann eigi í Bretlandi, ok setr þar til ríkis Bjǫrn hinn brezka. En hann býr nú ór landi þrjá tigu skipa ok legst nú í hernað. Hann herjar nú um Skotland ok Írland, ok hefir nú þessa íðn þrjá vetr, ok aflar sér mikils fjár ok ágætis. Hitt fjórða sumar siglir Pálnatóki austr undir Vindland ok hefir hann þá fjóra tigu skipa.
Í þenna tíma réð fyrir Vindlandi konungr sá er Burizleifr hét. Hann spyrr til Pálnatóka ok hyggr ilt til hernaðar hans, því at hann hafði nær ávalt sigr ok var hverjum manni frægri. Þat ráð tekr konungr at hann sendir menn á fund Pálnatóka ok býðr hánum til sín, ok kvezt vilja leggja við hann vináttu. Þat lætr konungr ok fylgja þessu boði at hann vil gefa hánum eitt fylki af landi sínu, þat er heitir at Jómi, til þess at hann verði land hans ok ríki ok staðfestist þar. Þetta þiggr nú Pálnatóki, ok staðfestist nú þar ok allir hans menn.
Ok bráðliga lætr hann gøra þar eina borg mikla ok ramgørva. Sumr hluti borgarinnar stóð á sjá út, ok þar í lætr hann gøra hǫfn svá mikla at liggja mátti við þrjú hundruð langskipa, svá at ǫll váru læst innan borgar. Var þar búit um með mikilli list, svá at þar váru dyrr á, en steinbogi mikill yfir uppi. En fyrir dyrunum váru járnhurðir, ok læstar innan ór hǫfninni. En á steinboganum var gørr kastali mikill ok þar valslǫngur í. — Þessi borg er kǫlluð Jómsborg.
Eptir þetta setr Pálnatóki lǫg í Jómsborg með vitra manna ráði, til þess at þeirra ágæti yrði sem víðfrægast ok afli þeirra yrði sem mestr.
Þat var upphaf laga þeirra at þangat skyldi engi maðr ráðast sá er ellri væri en fimmtugr ok engi yngri en áttján vetra; þar á meðal skyldu allir vera. Hvárki skyldi því ráða frændsemi þó at þeir menn vildi þangat ráðast er eigi væri í þeim lǫgum.
Engi maðr skyldi þar renna fyrir jafnvígligum ok jafnbúnum. Hverr skyldi þar annars hefna sem bróður síns. Engi skyldi þar æðruorð mæla né kvíða neinum hlut, hvégi óvænt sem um þœtti.
Alt þat er þeir fengi í herfǫrum, þá skyldi til stangar bera — minna hlut ok meira, þar er fémætt væri. Ok ef hann hefði þat eigi gørt, þá skyldi hann í brottu verða. — Engi skyldi þar róg kveikja. En ef tíðendi fregndist, þá skyldi engi svá hvatvíss at þau skyldi í hávaða segja — því at Pálnatóki skyldi þar ǫll tíðendi segja.
Engi maðr skyldi konu hafa í borgina, ok engi í brott vera þrjám nóttum lengr.
Ok þó at við þeim manni væri tekit er vegit hefði fǫður eða bróður þess manns er þar væri áðr eða nakkvarn náinn mann — ok kœmi þat síðan upp er við hánum væri tekit — þá skyldi Pálnatóki þat alt dœma ok hvatki missætti annat er þeirra yrði á milli.
Með þessu efni sitja þeir nú í borginni ok halda vel lǫg sín. Þeir fara hvert sumar í hernað á ýmis lǫnd ok fá sér ágæti. Þóttu vera hinir mestu hermenn, ok náliga engir þeirra jafningjar í þann tíma. Ok váru kallaðir jómsvíkingar.
Í þenna tíma réð fyrir Sjálǫndum jarl er Haraldr hét, hann var kallaðr Strútharaldr. Því var hann svá kallaðr at hann átti hatt er búinn var með tíu merkr gulls. Ingibjǫrg hét kona hans. Sigvaldi hét son þeirra, annarr Þorkell hávi. Dóttir þeirra hét Tófa.
Maðr hét Véseti, hann réð fyrir Borgundarholmi. Kona hans hét Hildigunn. Búi hét son þeirra, annarr Sigurðr kápa. Dóttir þeirra hét Þorgunn.
Áki son Pálnatóka býr á Fjóni, ok lætr Sveinn konungr alla hluti við hann sem bezt. Þessar konu biðr Sveinn konungr til handa Áka. Ok við Þorgunnu getr hann son; sá hét Vagn. Hann vex upp heima þar. — Ráðahagr Áka stendr með miklum blóma.
Nú er Vagn nǫkkurra vetra. Þá er svá frá hánum sagt at hann var meiri vandræðamaðr í skapi en aðrir menn. Barði hann alt ok beysti. Hann var þá ýmist heima eða í Borgundarholmi með Véseta móðurfǫður sínum, því at hvárigir þikkjast mega um hann tœla. Við Búa er hann bezt allra sinna frænda, ok þat hafði hann helzt er hann mælti. At engu hafði hann þat er aðrir mæltu. Allra manna var hann vænstr ok hinn mesti atgervismaðr um alla hluti, sterkr at afli.
Búi móðurbróðir hans var hljóðlyndr ok skapmikill, sterkr svá at menn vissu ógløgt afl hans, ekki fríðr ok þó liðmannligr. Sigurðr kápa var vænn maðr ok hinn mesti í skapi ok allfámálugr.
Sigvaldi, son Haralds jarls, var fǫlleitr, eygðr manna bezt, nefljótr, hár á vǫxt ok snǫfurligr. Þorkell bróðir hans var manna hæstr ok sterkr ok forvitri, ok [svá var] hvárrtveggi þeirra.
Þeir Sigvaldi spyrja fǫður sinn hversu ráðligt hánum þikki at þeir leiti til Jómsborgar. Jarl segir at þat væri ráðligt. «Ok er ykkr alt mál at reyna ykkr.» Þeir spyrja ef hann vili fá þeim vápn eða vistir. Jarl kvað annathvárt vera skyldu at fara hvergi eða fá sér sjalfir hvárttveggja.
Nú vilja þeir eigi fara at síðr. Búa nú tvau skip ok hundrað manna ok vǫnduðu lið þat sem mest fengu þeir. Síðan fara þeir til Borgundarholms. Þeir runnu þar upp ok tóku upp bú Véseta þat er auðgast var, ok ræntu hann því fé ǫllu ok báru á skip síðan.
Nú er ekki sagt frá ferð þeirra fyrr en þeir koma til Jómsborgar. Pálnatóki gékk jafnan með miklu liði á kastala þann er var yfir sundinu, at tala þaðan við þá menn er kómu til borgarinnar. Nú verðr hann varr við kvámu þeirra Sigvalda. Gengr Pálnatóki nú í kastalann með miklu lið ok spyrr hverr fyrir skipunum réði. Sigvaldi segir: «Hér ráða fyrir brœðr tveir, synir Strútharalds jarls. En þat er erendi okkart at vit vildim ráðast til liðs við yðr með þeim mǫnnum sem þér þikkja nýtandi í liði váru.» Pálnatóki rézt um við félaga sína, kvað sér kunnigt um kynferði þeirra ok kvað þá vel borna. Þeir báðu Pálnatóka fyrir ráða. Ok nú er lokit upp borginni ok róa þeir í borgina. Ok síðan er reynt lið þeirra, ok var nýtr annarr helmingr en annarr fór í brott. Ok eptir þat eru þeir brœðr í lǫg leiddir.
Nú er þat til at taka er Véseti er ræntr búi sínu. Han ferr á fund Sveins konungs ok segir hánum hvat títt er. En hann setr aptr sonu sína at ǫllum geysingi. Konungr ræðr hánum þau ráð at hann skal nú fyrst láta kyrt vera. «En ek mun senda orð Strútharaldi jarli ok vita ef hann vili gjalda fé fyrir sonu sína, svá at þú sér haldinn af. Ok vil ek þá at þú látir þér líka.»
Nú ferr Véseti heim. En Sveinn konungr sendir menn eptir Haraldi jarli, ok ferr hann á konungs fund. Ok segir konungr hánum hversu synir hans hǫfðu gørt við Véseta, ok beiddi at hann bœtti fjárhlutum fyrir þá — ok væri þá kyrt. Jarl sagði: «Ófengit hefi ek enn þess fjárins er ek mun fyrir þá bœta — þó at ungir menn tœki sér naut eða sauði til matar.» Konungr segir: «Þá máttu fara heim, því at ek hefi nú sagt þér hvat ek vilda. En þú ábyrgst þik sjalfr, ok fé þitt, fyrir Véseta ok sonum hans!» Haraldr jarl kvezt vera óhræddr fyrir Véseta ok sonum hans. Eptir þetta ferr Haraldr jarl heim.
Véseti ok synir hans spyrja viðrœðu þeirra konungs. Þeir búa skip þrjú sem bezt ok tvau hundruð manna. Síðan fara þeir í Sjáland. Þeir taka upp þrjú bú þau er auðgust váru, þeirra er Haraldr jarl átti, ok fara heim eptir þat.
Nú spyrr Haraldr jarl at hann er ræntr. Hann sendi nú menn [til Sveins konungs] ok bað hann sætta þá, ok kvezt nú vilja þat gjarna. Sveinn konungr segir: «Haraldr jarl skal nú hafa ráð sín hin góðu, því at hann vill ekki hafa mín ráð. Nú mun ek eiga í engan hlut.» Fara sendimenn aptr ok segja hánum svábúit.
Jarl segir: «Vér munum þá verða at taka til várra ráða ef konungr vill hjá sitja.» Haraldr jarl býr nú tíu skip ok ferr síðan í Borgundarholm ok rænir þar Véseta þrjám búm, þeim er ei váru verri en þau er fýrir hánum váru tekin. Vendir Haraldr jarl nú aptr ok þikkir ofraðar vel gengit hafa.
Véseti spyrr þetta, ok ferr hann þegar á konungs fund. Konungr tók vel við hánum. Véseti mælti þá: «Þannveg legst nú á of stund með oss Haraldi jarli, at ek hygg at ófriðr muni gørast milli landsmanna ef eigi áttu hlut í. Kann vera at þér þikki nú eigi verra en síðar.» Konungr segir: «Ek mun nú bráðliga til þess þing fara er Íseyrar þing heitir 6). Mun ek þá boða til Haraldi jarli, ok skuku þit þá sættast.» Véseti ferr nú heim.
Líða nú stundir til þingsins. Sveinn konungr sœkir nú þingit með miklu fjǫlmenni — því at hann vill nú einn ráða milli þeirra. Hann hefir fimm tigu skipa. — Haraldr jarl átti skamt at fara ok hafði hann tuttugu skip. — Véseti ferr ok til þings ok hefir fimm ein skip. En synir hans váru eigi þar. — En Haraldr jarl hafði sín tjǫld upp stundu lengra frá sæ. — Véseti setr tjǫld sín við sæinn, hjá sundi því er þar gengr hjá þingstǫðinni.
Ok er á leið kveldit, þá sá þeir fara frá heimili Haralds jarls tíu skip til þingsins. Þeir leggja í lægi, ok síðan ganga þeir upp til þings — ok eru þar synir Véseta. Búi er ítarliga klæddr því at hann hafði tignarklæði Haralds jarls, er til kómu tuttugu merkr gulls. Hǫtt jarls hafði Búi ok á hǫfði, þann er búinn var með tíu merkr gulls. Þeir hǫfðu ok tekit frá jarli kistur tvær, ok var í hvárri níu tigir marka gulls.
Þeir gengu fram á þingit alvápnaðir ok með fylktu liði. Þá tekr Búi til orða: «Hitt er nú ráð, Haraldr jarl, ef þú þorir at berjast — enda sé nǫkkur dáð í þér — at þú takir vápn þín, því at nú em ek búinn at berjast við þik.» Sveinn konungr heyrði orð Búa ok þikkist sjá at hann mun eigi halda tign sinni ef þetta ferr fram. Gengr konungr nú í milli þeirra, ok ná þeir eigi at berjast. Ok þar kemr nú at hvárirtveggju hljóta at játa konungs umdœmi. En þat skorar Búi í sættina, at hann kvezt aldri mundu lausar láta gullkistur jarls. Er þat ok mál manna at hann þikkir þat ent hafa.
Síðan lýkr Sveinn konungr upp sættargerðinni, ok ferr þaðan at, at «þú Búi skalt laus láta tignarklæði jarls. En gullkistur skaltu hafa báðar. Þér skulut ok gjalda aptr þau þrjú bú jarls er tekin váru fyrir hánum, með því móti at jarl skal gipta Tófu dóttur sína Sigurði kápu. Skal þetta vera hennar heimanfylgja, þessi þrjú bú.» Þeir taka nú vel þessu hvárirtveggju. Leggr Véseti til við Sigurð þriðjung alls fjár, ok þikkir Sigurði hitt vænsta um kvánfang sitt. Fara þeir nú þegar af þinginu til brúðhlaupsins. Þangat buðu ok hvárirtveggju Sveini konungi. Er nú drukkit brúðhlaup þeirra Sigurðar ok Tófu með mikilli tign. Véseti ferr nú heim ok sezt um kyrt.
Ok er synir hans hafa skamma hríð heima verit, þá fýsist Búi at fara til Jómsborgar ok auka svá ágæti sitt. Sigurðr vill ok fara, þótt hann sé kvángaðr. Nú búast þeir heiman brœðr ok hafa tvau skip ok hundrað manna, ok vilja gøra sem líkast því sem gørðu synir Strútharalds.
Þeir koma til Jómsborgar ok leggja utan at hafnardyrum. Nú ganga hǫfðingjar í kastala með miklu liði. Kennir Sigvaldi menn þessa. Nú segir Búi sitt erendi, kvezt vildu ráðast þangat til liðs við Pálnatóka, ef hann vildi við hánum taka ok þeim báðum brœðrum. Sigvaldi mælti þá: «Hversu hafi þér Strútharaldr sett málum yðrum áðr þér fórut ór landi?» Búi segir: «Þat er lǫng saga um vár viðskipti, ok má ek nú ekki segja þat. En sáttir erum vér eptir konungs dómi.» Nú mælti Pálnatóki við sína menn: «Vili þér til hætta, hvárt þessir menn segja satt eða eigi? En allfúss væra ek til þeirra, því at fáir munu slíkir í váru liði.» Þeir segja: «Vér viljum at þú takir þá í lǫg með oss ef þér sýnist. En ef nǫkkurir hlutir koma þeir upp síðan um hagi þeirra er vér vitum eigi, þá sé þat sem annat á þinum dómi.» Eptir þat er lokit upp borginni, ok leggja þeir Búi nú skipum sínum í hǫfnina, ok síðan reynt lið þeirra, ok þóttu þar átta tigir manna hlutgengt, en fjórir tigir fóru heim.
Sitja nú enn í borginni með mikilli frægð, en eru hvert sumar í víking, ok vinna nú enn mǫrg snildarbrǫgð.
Nú er at segja frá Vagni Ákasyni at hann var ýmist með feðr sínum eða með Véseta móðurfǫður sínum. Hann var maðr svá úeirinn at hann hafði drepit þrjá menn þá er hann var níu vetra. Hann er nú þó heima þar til er hann er tolf vetra.
Ok nú segir hann fǫður sínum at hann fái hánum lið. Ok Áki fær hánum halft hundrað manna ok skip, en Véseti fær hánum ok halft hundrað manna ok annat langskip. Ok er engi sá maðr er hánum fylgir ellri en tuttugu ok engi yngri en átján vetra, nema Vagn — hann var tolf vetra. Hann kvazt mundu sjalfr fá sér vista ok vápna.
Nú heldr Vagn á braut liði sínu, ok þarf nú brátt at fá til vista. Hann ferr fyrir endilanga Danmǫrk ok høggr strandhǫgg ósparliga; rænir hann ok bæði herklæðum ok vápnum. Hann léttir eigi fyrr en hann hefir bæði gnóg vápn ok herklæði áðr hann siglir ór Danmǫrk.
Hann heldr nú skipum sínum til Jómsborgar, ok kemr þar snemma dags, þegar í sólar upprás. Hann leggr utan skipum sínum at steinboganum, en hǫfðingjar borgar gengu fram með miklu liði ok spyrja hverir komnir væri. Vagn spyrr í mót hvárt Pánatóki væri í kastala. Pálnatóki segir, at svá var. «Eða hverr ertu, er svá lætr ríkmannliga?» — «Ekki skal því leyna þik at ek heiti Vagn, ok em ek Áka son, ok því hér kominn at bjóða þér mitt lið. Ek þótta eigi dæll heima.» — Pálnatóki segir: «Þikki þér ráðit, frændi, at þú þikkir hér dæll, ef menn mega trautt heima um þik tœla?» Vagn mælti: «Logit er þá at mér, frændi, ef slíkir eru ei nýtir í lǫgum yðrum.» — Pálnatóki mælti þá til sinna manna: «Hvárt þikkir yðr ráð at vér takim við þeim?» — «Þat þikki mér ráð,» segir Búi — «ok er hann þó við mik bezt sinna frænda — at vér takim eigi við hánum.» Pálnatóki mælti: «Vagn frændi, við þér rísa várir menn, ok jafnt frændr þínir sem aðrir.»
Vagn segir: «Eigi varði mik þess Búi, frændi, af þér!» — Búi mælti: «Þar em ek saðr at því.» — Vagn mælti: «Hvat leggja þeir til, synir Strútharalds?» — Sigvaldi mælti: «Hafa skulum vit til þess einǫrð, at vit vildim at þú kœmir aldri í várn flokk.» — Nú segir Pálnatóki: «Hversu gamall ertu frændi?» — Vagn segir: «Ekki skal ljúga til þess — ek em tolf vetra.» — Pálnatóki mælti: «Þá mælir þú eigi lǫg við oss, því at þú ert maðr miklu yngri en vér hafim í lǫg tekna. Ok bítr þetta fyrir at þú mátt eigi hér vera.» — Vagn segir: «Ek mun ekki halda til þess at brjóta lǫg þín. En þá eru þau sízt brotin ef ek em sem einn átján vetra eða ellri.» — Pálnatóki mælti: «Haltu ekki til þessa, frændi. Ek mun heldr senda þik til Bretlands á fund Bjarnar. Ok fyrir vára frændsemi þá gef ek þér ríki þat halft er ek á á Bretlandi.» — Vagn segir: «Vel er þat boðit, en ei vil ek þann.» — «Hvar til ætlar þú, frændi,» segir Pálnatóki — «ef þú vilt eigi slíkt?» — «Því skal nú lýsa,» segir Vagn. «Ek býð Sigvalda, syni Strútharalds, at hann leggi ór borginni tveim skipum, ok reyndum með oss hvárir undan láta, eða hvárir meira hlut hafi. Ok skal þat vera mark til með oss, at þér skulut við oss taka ef þeir láta undan — ella skulum vér í brott leggja. Ok eigi býð ek hánum þetta með minna kappi en Sigvaldi berist við oss ef hann er óragr karlmaðr, ok hefir hann heldr manns hug en berkykvendis.» — Pálnatóki mælti: «Hvárt heyrir þú, Sigvaldi, hvat Vagn segir? Ok ekki vandar hann boð at þér. Ok ætla ek at þér komit í gilda raun. En við þat er svá mikit er um mælt, þá kann ek eigi at letja at þér leggit at þeim, ok gørir þeim þat ilt er þér megit. En eigi vil ek at þér drepit Vagn, þó at hann þikki eigi aldæli.»
Eptir þetta herklæðast þeir Sigvaldi, ok róa at þeim skipum, ok þegar slær þar í harðan bardaga. Láta þeir Vagn ganga grjóthríð svá harða at þeir Sigvaldi máttu ekki annat gøra en hlífa sér — ok hǫfðu þó ørit at vinna. Þeir lǫgðu síbyrt. Ok þegar er grjót fættist, þá láta þeir eigi þurfa at bíða hóggvanna. En svá kemr því máli at Sigvaldi lætr síga undan inn til lands ok vill fá sér grjót — en þeir Vagn þegar eptir. Ok finnast nú á landi, ok verðr Sigvaldi nú við at hrǫkkva, ok er sjá miklu meiri bardagi; fellr nú liðit Sigvalda.
Þeir Pálnatóki eru nú í kastalanum ok horfa á. Pálnatóki þikkist nú sjá hversu fara mun — kallar nú á Sigvalda at þeir skyli hætta, «því at yðr mun eigi endast at þreyta þetta. Er þat mitt ráð, at vér takim við Vagni ok hans mǫnnum, þó at hann sé yngri en í lǫgum várum er mælt. Ok er góð ván á at sjá maðr muni verða mikil kempa, at því er mér sýnist.» — Nú gøra þeir sem Pálnatóki mælti. Hætta nú bardaganum ok taka við Vagni ok hans félǫgum, ok eru þeir nú lǫgteknir. Þrjár tigir manna hǫfðu fallit af Sigvalda, en fáir af Vagni; en margir váru sárir. — Vagn fylgir þeim nú í hverja herfǫr, ok stýrir skipi. Ok þikkir nú engi jafnmikill bardagamaðr sem hann.
Þessu fór nú fram þrjú sumur; nú er Vagn fimtán vetra. Þá tekr Pálnatóki sótt. Lætr hann þá senda eptir Burizleifi konungi. Ok þá er konungr kemr til Pálnatóka, þá mælti hann: «Þat er hugboð mitt, herra konungr, at ek muna eigi taka fleiri sóttir en þessa.» — Konungr mælti: «Þat er mitt ráð at þú kjósir mann í stað þinn, at skipa þeim málum er þú hefir áðr fyrir sét. Ok sé sá hǫfðingi í borginni. Ok hafist þeir enn hér við.» — Pálnatóki segir, at hánum þótti Sigvalda minst til skorta at sjá yfir mál manna. «Ok þikki mér þó alla þá nǫkkut skorta á þat sem ek hefi verit.» — Konungr mælti: «Opt hafa oss þín ráð vel gefist, ok skal þetta enn hafa hit síðasta. Skuku standa ǫll hin fornu lǫg í borginni.» — Ekki er Sigvaldi þessa trauðr, ok gengr hann at allglatt. Nú gefr Palnatóki Vagni frænda sínum halft Bretland til eignar ok forráða með Birni hinum brezka, ok bað Vagni virkta á alla vega við liðit. Ok litlu eptir þat andast Pálnatóki, ok þikkir þat ǫllum hinn mesti skaði.
Sigvaldi hefir skamma stund stýrt lǫgum þeirra áðr nǫkkut breytist ór því sem áðr var. Þá váru konur þar tveim nóttum saman eða þrjám, ok svá eru menn nú ór borginni lengrum en þá er Pálnatóki lifði. Verða ok stundum áverkar eða einstaka víg.
Burizleifr konungr átti þrjár dœtr. Hét hin elzta Ástríðr, ok var hón hin vænsta kona ok hin vitrasta. Ǫnnur hét Gunnhildr, þriðja Geira; hennar fekk Óláfr Tryggvason. Sigvaldi ferr nú á konungs fund ok býðr hánum tvá kosti: at hann muni eigi vera í borginni — ella gefi hann hánum Ástríðí dóttur sína. «Þat hafða ek ætlat,» segir konungr, «at hón mundi þeim manni vera gipt er tignari væri fyrir nafns sakir en þú ert. En þó væri mér nauðsýn at þú værir í borginni. Ok skulu vér ráða um ǫll saman.»
Konungr hittir nú Ástríði dóttur sína, ok spyrr hversu henni væri at skapi sá ráðahagr at hón sé gipt Sigvalda. Ástríðr segir: «Þér satt at segja þá vilda ek Sigvalda aldrigi eiga. Ok þat skal hann til vinna: at koma af ǫllum skǫttum af landinu, þeim er vér hǫfum áðr goldit danakonungi, áðr hann komi í mína sæng. Hinn er annarr kostr, at hann komi Sveini konungi hingat, svá at þú eigir hans vald.» Konungr berr þetta nú upp fyrir Sigvalda, en hann er fúss til ráðahags við Ástríði. Kemr þar at Sigvaldi játar þessu, ok binda þetta fastmælum. Skal þetta vera komit fram fyrir hin fyrstu jól; elligar eru ǫll mál þeirra laus. Sigvaldi ferr nú heim til Jómsborgar.
Ok litlu síðar býr hann þrjú skip ok þrjú hundruð manna ór borginni, ok ferr nú þar til er hann kemr við Sjáland. Hann hittir menn at máli, ok spyrr at Sveinn konungr tekr veizlu skamt þaðan. Þá leggr hann skip sín við eitt nes; þar váru hvergi skip í nánd. Þat var skamt frá bœ þeim er konungr drakk með sex hundruð. — Þeir Sigvaldi snúa skipum sínum ok láta framstafna horfa frá landi. Þeir tengja skipin, hvert at stafni annars.
Síðan sendir Sigvaldi tuttugu menn á fund Sveins konungs, «ok segit hánum svá, at ek sé sjúkr ok at bana kominn; ok ek vilja fyrir eins finna hann — ok líf hans liggi við,» Nú finna þeir konung ok bera upp þessi erendi. Konungr bregzt við skjótt, ok ferr þegar með þau sex hundruð manna. En er Sigvaldi verðr varr at konungr er kominn, þá lá hann á því skipi er first var landi. Hann mælti við sína menn: «Þá er þrjár tigir manna eru komnir á hitt skip er næst er landi, þá skulu þér kippa bryggju af landi, ok mæla at menn troði eigi skipit svá at sǫkkvi. — Ok get ek at konungr gangi í fyrra lagi. — En þá er tuttugu menn eru komnir á miðskipit, þá skulu þér þar kippa bryggju.» — Nú er konungr kominn á skipit. Þá gøra þeir sem mælt var. Nú er konungr kominn á skip Sigvalda við tíunda mann. Þá spurði konungr hvárt Sigvaldi hefði mál sitt. Hánum var sagt at máttr hans var sem minstr. Konungr gengr þá at rekkju Sigvalda ok spurði hvárt hann mætti mæla. Sigvaldi svarar: «Lúttu at mér nú!» En er konungr laut at hánum, þá tok Sigvaldi annarri hendi um þverar herðar hánum, en annarri undir hǫnd hánum. Ok þá kallaðí Sigvaldi at ǫllum skipum skyli í braut róa sem skjótast — ok svá gøra þeir. En menn konungs stóðu eptir á landi ok sá á. — Þá mælti konungr: «Hvat er nú Sigvaldi? Viltu svíkja mik, eða hvat ætlast þú fyrir?» Sigvaldi segir: «Eigi mun ek svíkja yðr. En fara skulu þér til Jómsborgar, ok skulu þér vera þar vel komnir, ok vér skulum veita yðr alla virðing.» — Konungr segir: «Þat munum vér nú ok þekkjast.»
Þeir fara nú til Jómsborgar, ok gøra jómsvíkingar veizlu mikla móti hánum, ok kallast hans menn. Þá sagði Sigvaldi konungi at hann hefði beðit til handa hánum dóttur Burizleifs konungs er Gunnhildr hét — «sú er vænstr er. En mér er fǫstnuð systir hennar er Ástríðr heitir. Nú mun ek fara á fund konungs ok vitja þessa mála fyrir þína hǫnd.» Konungr bað hann svá gøra.
Sigvaldi ferr nú á fund Burizleifs konungs með hundrað manna, ok talast þeir við. Lézt Sigvaldi nú kominn til ráða við Ástríði. Gøra þeir nú Burizleifr konungr ok Sigvaldi ráð sitt. Eptir þat ferr Sigvaldi heim. — Sveinn konungr spurði hversu gengi málin. Sigvaldi kvað þat á hans valdi. «Ef þú konungr vilt gefa upp Burizleifi konungi skatta áðr hann gipti þér dóttur sína. Ok er þat meiri sómi báðum ykkr, at þú eigir þess konungs dóttur at eigi sé skattgildr.» — Svá kemr Sigvaldi nú sínum fortǫlum at konungr vill þenna kost.
Er nú á kveðin brúðhlaupsstefna, ok skulu vera bæði senn brúðhlaupin. Sœkir Sveinn konungr nú til veizlunnar, ok fylgja hánum allir jómsvíkingar. Ok er þar ríkulig veizla, svá at menn mundu eigi vegligra boð í Vindlandi.
Hinn fyrsta aptan hafa brúðirnar síðfaldit, en um morguninn eptir eru þær kátar, ok skupla þá ekki. Ok hyggr þá Sveinn konungr at yfirlitum þeirra, því at hann hafði hváriga fyrr séna. En Sigvaldi hafði sagt, at sú væri konan vænni, er konungr átti. En konungi leizt þá eigi svá, ok þikkir Sigvalda hafa sagt eigi satt. Sér nú konungr alt ráð hans, ok fœrir þó í nyt sér alt þat er hánum þótti sér til virðingar snúast mega.
Nú er slitit veizlunni. Ferr konungr nú heim með konu sína, ok hafði þaðan þrjá tigu skipa ok mikit lið ok margar gersimar. En Sigvaldi ferr til Jómsborgar með konu sína, ok jómsvíkingar með hánum.
Litlu síðar spyrjast þau tíðendi ór Danmǫrk at Strútharaldr jarl er andaðr, faðir þeirra Sigvalda ok Þorkels; en Hemingr bróðir þeirra var ungr. Nú sendir Sveinn konungr orð Sigvalda, at þeir kømi í Danmǫrk at erfa feðr sinn. Þeir sendu þau orð, at konungr láti búa veizluna ok spari eigi fé þeirra. En þeir kváðust mundu til koma um vetrnátta skeið. Þetta sýnist flestum mǫnnum óráðligt, ok gruna at vinátta þeirra Sveins konungs ok Sigvalda muni grunn vera, þann veg sem farit hafði; en þeir vilja ekki annat en fara. — Þeir búast nú ór borginni jómsvíkingar ok hafa halft annat hundrað skipa. Fara þeir nú í Sjáland.
Sveinn konungr er þar fyrir, ok búin ágæt veizla. Þar er ok allmikit fjǫlmenni. — Sveinn konungr lætr nú þegar hitt fyrsta kveld bera þeim jómsvíkingum hinn sterkasta drykk; en þeir drekka ok afar fast. Sveinn konungr finnr nú at þeir gørast dauðdruknir ok málgir mjǫk. Þá tekr Sveinn konungr til orða: «Hér er nú glaumr mikill. Væri nú þat sœmiligt at vér tœkim upp gleði nǫkkura til skemtanar mǫnnum, þá er menn hefði at minnum eptir síðan.» Sigvaldi segir: «Þat þikkir oss upphafligast ok bazt fyrir sét, at þér hefit fyrst; því at vér eigum allir til yðvar lúta.» Konungr mælti: «Þat veit ek menn gøra at veizlum slíkum, at hafa fram heitstrengingar til ágætis sér. Nú svá sem þér erut ágætir um ǫll lǫnd, svá mun þat ok af bera er þér mælit um. Nú mun ek fyrir gøra. Ek strengi þess heit, at ek skal rekit hafa Aðalráð englakonung af ríki sínu fyrir hinar þriðju vetrnætr eða feldan hann, ok ná svá ríki. — Nú áttu Sigvaldi, ok mæl þú eigi minna um!»
Hann kvað svá vera skyldu. «Herra, þess strengi ek heit,» segir hann, «at ek skal herja í Noregi fyrir hinar þriðju vetrnætr með því liði er ek fæ til, ok hafa eltan ór landi Hákon jarl eða drepit eða liggja þar eptir.» Þá segir konungr: «Nú ferr vel at,» segir hann, «ok er þessa vel heit strengt. Ok ver hǫlfu at heilli, ok efn þetta vel! Nú áttu Þorkell enn hávi, ok er einsætt at láta verða stormannliga.»
Þorkell segir: «Hugat hefi ek mína heitstrenging: at fylgja Sigvalda bróður mínum ok flýja eigi fyrr en ek sé á skutastafn skipi hans.» — «Þetta er hraustliga mælt, ok þetta muntu vel efna. Þú, Búi digri!» segir konungr. «Nú áttu, ok muntu nakkvarin merkiliga láta verða.»
«Þess strengi ek heit,» segir Búi, «at ek ek skal fylgja Sigvalda í fǫr þessa, sem ek hefi karlmensku til, ok haldast við meðan Sigvaldi vill.» — «Svá fór sem vér gátum,» segir konungr, «at skǫruliga mundi verða af þinni hendi. — Nú áttu, Sigurðr kápa, eptir bróður þinn.»
«Skjótt er þat,» segir Sigurðr. «Ek skal fylgja bróður mínum, ok flýja eigi fyrr en hann, eða han er dauðr.» — «Slíks var ván,» segir konungr. — «Nú áttu Vagn,» segir konungr. «Ok er oss mikit um at heyra þína heitstrenging. Þér erut kappar miklir, frændi.»
Vagn mælti: «Þess strengi ek heit: at fylgja Sigvalda í fǫr þessa ok Búa frænda mínum, ok haldast við meðan Búi vill, ef hann er lífs. Þat skal ok fylgja þessi heitstrenging — ef ek kem í Noreg — at ek skal drepa Þorkell leiru, en ganga í rekkju Ingibjargar dóttur hans, án frænda ráði.»
Bjǫrn enn brezki var þar með Vagni. Þá mælti konungr: «Hvers strengir þú heit, Bjǫrn?» Hann segir: «Fylgja Vagni fóstra mínum svá sem ek hefi drengskap til.»
Nú slítr tali þessu, ok fara menn at sofa. Sigvaldi ferr í rekkju hjá konu sinni Ástríði, ok sofnar hann brátt ok fast. Ok er hann vaknar, spyrr Ástríðr hvárt hann muni heitstrenging sína. Hann kvezt ei muna. Hón mælti: «Eigi mun þér at því verða sem engi hafi verit» — ok sagði hánum — «ok mun bæði þurfa vits ok ráðagerðar.» Sigvaldi mælti: «hvat skal nú til ráða taka? Þú ert vitr ok góðráð.» — «Eigi veit ek þat,» segir hón. «En til skal nǫkkut leggja, því at þú hefir lítinn styrk síðar af Sveini konungi, ef þú fær nú eigi.» Eptir þetta gøra þau ráð sín.
Kemr Sveinn konungr í sæti sitt, ok allir jómsvíkingar. Sigvaldi var kátr mjǫk. Sveinn konungr spyrr þá, hvárt Sigvaldi myndi heitstrenging sína. Sigvaldi kvezt eigi muna. Konungr segir hánum nú. sigvaldi kvað ǫl annan mann. «Eða hvat muntu til leggja at ek efna mína heitstrenging?» Konungr kvezt ætla, þá er Sigvaldi er búinn, at hann muni til leggja tuttugu skip. Sigvaldi segir: «Þat er gott tillag einum bónda, en ekki er þetta konungligt.» Þá mælti Sveinn konungr — ok varð nǫkkut brúnǫlfi: «Hversu mikils beiðist þú?» Sigvaldi segir: «Skjótt er þat: sex tigir stórskipa; en ek mun fá í staðinn eigi færi þó at smæri sé, því at úsynt er at ǫll komi aptr.» Þá mælti konungr: «Búin skulu ǫll skipin þá er þú ert búinn.» — «Þá er vel við orðit,» segir Sigvaldi; «ok end þetta vel, því at nú skal þegar fara er lokit er veizlunni.» Þá varð konungr hljóðr, ok mælti þó: «Ván bráðara. Efna skal þetta. En þó rézt þetta skjótara en ek ætlaða.» Þá mælti Ástríðr, kona Sigvalda: «Eigi er þess ván at þér sigrist á Hákoni jarli ef hann fréttir fyrir — ef þér sigrist þó eigi at hann viti enga ván í.» Nú skipa þeir þegar til ferðarinnar þar at veizlunni.
Tófa, dóttir Haralds jarls, mælti við Sigurð bónda sinn: «Þess vil ek beiða þik at þú fylgir sem bezt Búa bróður þinum, því at hann hefir mart vel til mín gørt; en ek mun þat í litlu sýna. Hér eru menn tveir, Búi, er ek vil gefa þér. Annarr heitir Hávarðr hǫggvandi, en annarr Áslákr holmskalli.» Búi þiggir mennina, ok biðr hana hafa þǫkk fyrir. Búi gefr þegar Áslák Vagni frænda sínum.
Nú slítr boðit, ok búast jómsvíkingar þegar af veizlunni. Ok eptir þat fara þeir, ok kafa hundrað stórskipa. Þeim gaf vel byr, ok taka Vík í Noregi. Þeir kómu síð um aptan til bœjarins í Túnsbergi á óvart. Sá maðr hét Geirmundr hvíti, lendr maðr, er bœinn varðveitti. Ok er herrinn kom í bœinn, þá tóku þeir náliga allan bœinn upp, drápu mart manna ok ræntu ørófi fjár. Þeir vǫknuðu ei við góðan draum.
Geirmundr vaknar, ok þeir er sváfu í herbergjum næst hánum. Þeir hlaupa upp í lopt þat er þeir þóttust lengst mega verjast. Þá drifu jómsvíkingar at loptinu ok hǫggva loptit í ákafa. Sér Geirmundr at þeir munu þar litla hríð fá varist. Tekr hann þat ráð at hann hleypr ofan ór loptinu á strætit, ok kemr standandi niðr. Vagn varð nær staddr ok høggr þegar til hans; ok tók af hǫndina, ok fylgdi gullhringr.
Geirmundr kemst við þetta til skógar. Hann fór um merkr sex dœgr. Síðan kemr hann til bygða, ok leitar norðr á slíkt er hann má, nótt ok dag. Hann spyrr hvar Hákon jarl er á veizlu á bœ þeim er á Skugga heitir 7), með hundrað manna. Geirmundr kom síð um aptan, ok sat jarl við drykkju. Geirmundr gekk fyrir hann ok kvaddi hann. Jarl spyrr hverr han væri, en hann sagði. Jarl spyrr tíðenda. Geirmundr segir: «Lítil tíðendi eru enn. En gørast mætti þetta at tíðendum.» — «Hvat þá,» segir jarl. Geirmundr mælti: «Herr er kominn í landit austr í Vík, ok fara með styrjǫld mikilli ok ófriði.» Þá mælti jarl: «Veit ek at þú munt eigi segja hersǫgu nema sǫnn sé. Eða hverr ræðr fyrir her þessum?» Geirmundr mælti: «Sigvaldi heitir sá er fyrir ræðr, ok heyrða ek nefnda Búa ok Vagn. Ok hefi ek þess nǫkkverjar minjar» — ok bregðr upp hendinni ok sýnir hánum stúfinn. Jarl mælti: «illa ertu leikinn ok sárliga. Eða vissir þú hverr þér veitti þetta sár?» Geirmundr mælti: «Réð ek at líkindum, því at þeir mæltu þat, þá er sá tók upp hringinn er fylgdi hendinni: «Fénaði þér nú, Vagn!» sǫgðu þeir. En mér þótti sem herrin héti jómsvíkingar.» Jarl mælti: «Sannfróðr muntu um þetta. Enda munda ek þessa sízt kjósa.»
Jarl ferr þegar af veizlunni ok stefnir ofan til Raumsdals. Hann gørir menn alla vega frá sér, ok lætr herǫrvar upp skera. Hann sendi ok menn norðr í Þrándheim til Sveins sonar síns, at hann safni liði um Þrándheim 8). Eiríkr jarl ferr norð til Naumdals ok svá hitt ytra norðan um Norðmœri ok um eyjar. Skyldi liðit saman koma í ey þeirri er Hǫð heitir 9). Erlingr, son jarls, fór um Rogaland, Hákon jarl sjálfr um Sunnmœri ok Raumsdal. — Þeir koma nú saman herinum ǫllum undir eyna Hǫð ok á vág þann er Hjǫrungavágr heitir 10). Ok hafa þeir aukin þrjú hundruð skipa. Nú ráða þeir ráðum sínum.
Nú er at segja frá jómsvíkingum at þeir fara sunnan með landi, ok flýja undan þeim allir þeir er því koma við. Ok þó drepa þeir fjǫlda folks ok hǫggva stór strandhǫgg. Nú sigla þeir norðr fyrir Staði ok leggja at Hereyjum, ok var þá enn ekki spurt til jarls. Þeir leggjast þar með allan flotann. Þeir þikkjast þá þurfa strandhǫggva.
Vagn ferr þá með skeið sinni til eyjar er Hǫð heitir. Þeir finna þar mann, ok rekr fyrir sér þrjár kýr ok geitr tolf. Vagn spurði hann at nafni. Hann kvezt Ulfr heita. Þá mælti Vagn: «Rekit ofan féit til strandar!» — «Hverr er sjá maðr?» segir Ulfr. Hann sagði. Ulfr mælti: «Svá þótti mér — ef þér erut jómsvíkingar — sem vera mundi stœrri slátraefni, ok eigi allfjarri komin.» Vagn segir: «Seg þú oss ef þú veizt nǫkkut til jarls. Ok muntu undan koma bæði kúm þinum ok geitum.» Ulfr mælti: «Hér lá hann í gærkveld einskipa fyrir innan eyna á Hjǫrungavági.» Þá segir Vagn: «Þá skaltu fara með oss ok segja oss leið.»
Nú gengr hann á skip með Vagni, ok snúa þeir þegar til Hereyja ok sumt liðit. Búast þeir nú jómsvíkingar sem til bardaga, þótt Ulfr tœki auðvelliga. Nú grunar Ulfr at þeim muni þikkja fleiri skipin, fleygir sér nú útan borðs ok til sunds. En Vagn grípr snœrispjót ok keyrir á hánum miðjum, ok lætr Ulfr þar líf sitt.
Þeir jómsvíkingar sjá nú at vágrinn er allr þakiðr af skipum. Þeir fylkja nú þegar liði sínu. Leggr Sigvaldi tram í miðri fylking, ok Þorkell bróðir hans á aðra hǫnd hánum. Búi ok Sigurðr bróðir hans, í fylkingararm nørðra, en Vagn Ákason ok Bjǫrn enn brezki í hinn syðra.
Hjǫrungavágr er svá háttaðr at sker liggr í miðjum váginum, en ey fyrir norðan er Prímsignd heitir 11); en Hǫrund liggr fyrir sunnan 12).
Nú sjá jarlar hvar jómsvíkingar eru komnir, ok nú skipa þeir sínu liði í móti. Þeir ætla Sveinn jarl Hákonarson móti Sigvalda, ok Guðbrand af Dǫlum. — Styrkárr af Gymsum móti Þorkatli bróður hans. — Yrjarskeggi, annarr Sigurðr steiklingr af Hálogalandi, Þórir hjǫrtr, í móti Búa. — Þorkell miðlangr, Hallstein kerlingr, Þorkell leira, móti Sigurði kápu. — Þeir feðgar Arnmóðr ok Árni ok Fiðr móti Vagni. — Eiríkr jarl Hákonarson, Erlingr af Skugga, Geirmundr hvíti móti Birni brezka. — Einarr litli, Hávarðr af Flyðrunesi 13) en Hákon jarl skal leika laus ok styðja allar fylkingar.
Fjórir váru íslenzkir menn með þeim feðgum. Skjaldmeyar-Einarr skáld jarls, hann hljóp þá upp á bryggjuna ok mælti til Sigvalda: «Skal ek jarl sjá; tímir engu.» Ok þá kvað hann:
Sœkjum jarl, þanns auka
ulfs verð þorir sverðum;
skipum borðróinn barða
baugskjǫldum Sigvalda;
drepr eigi sá sveigir
sárlinns, es gram finnum,
(rǫnd berum út á andra
Endils) við mér hendi.
Nú finnr jarl at Einarr vill í brott, ok biðr at hann komi til tals við hann. Síðan tekr jarl skálir góðar, gørvar af brendu silfri ok gyldar allar, ok fylgðu met, annat af gulli en annat af silfri. Þar var á líkneskja manns, ok hétu þat hlutar. Ok fylgði sú náttúra, at þá er jarl lagði þá í skálirnar ok kvað á, hvárt skyldi merkja — ok ef sá kom upp er hann vildi — þá breytti sá í skálinni svá at glam varð af. Jarl gaf Einari skálirnar, ok varð hann glaðr við, ok síðan kallaðr Einarr skálaglam.
Annarr hét Vígfúss, son Víga-Glúms. — Þórðr hét hinn þriði, er ǫrvhǫnd var kallaðr. — Fjórði Þorleifr skúma, son Þorkels ór Dýrafirði. Hann fekk sér kylfu í skógi eða half-róteldi, ok svíðr í eldi ok hefir í hendi. Hann fór á skip Eiríks jarls. Jarl mælti: «Hvat skal þér klumba sú in mikla?» Þorleifr kvað:
Hefk í hendi
til hǫfuðs gørva,
beinbrot Búa,
bǫl Sigvalda,
[vá víkinga,
vǫrn Hákonar];
sjá skal verða,
ef vér lifum,
eikikylfa
óþǫrf Dǫnum.
Vígfúss var ok á skipi Eiríks jarls. Hann tók spjót sitt ok hvatti ok kvað:
Oss er leikr, en lauka
liggr heima vinr feimu,
þryngr at Viðris veðri
vandar, góðr fyr hǫndum;
hlýs kveðk hœlis bósa,
(hann væntir sér annars)
vífs und vǫrmum bœgi,
vér skreytum spjǫr, neyta.
Nú síga saman fylkingar ok hefst þar ákǫf orrosta, ok var hvárigum sóknar at frýja. Er svá sagt — þar sem þeir Sigvaldi eignast við, ok Hákon jarl ok Sveinn jarl — at þar standi við, ok láti hvárigir undan síga sín skip. Jafnleikit var ok með þeim Eiríki jarli ok Vagni. En þar sem Búi sœkir fram ok þeir brœðr, varð þeim Búa stórr haugr, ok þikkir betra fyrir hánum láta. Þeir síga undan skipin, ok rœr Búi á bug mikinn á fylking jarla. Var þar óp mikit ok ákafr lúðragangr.
Nú sér þetta Eiríkr jarl. Leggr hann nú til þangat, ok leggr at Búa. Varð þann hin grimmasta atlaga. Getr jarl rétta fylking sína ok ekki betr. Heyra þeir óp mikit til þeirra Vagns. Rœr jarl þá þangat. Hafði Vagn þá gørt mikit fletroð, hafði gengit í gegnum fylking jarls ok leystan allan þann arminn.
Ok er Eiríkr jarl sér þetta, þá leggr hann Járnbarðann síbyrt við skeiðina Vagns, ok berjast nú af nýju. Ok er þat alsagt at ei hafi ein sókn rǫskligri verit. Ok í því bili hlaupa þeir Vagn ok Áslákr holmskalli upp á barðan fram í, ok gengr með sínu borði hvárr, ok ryðjast svá um at alt hrøkkr fyrir. Áslákr hafði berran skallann, ok þó at þeir hǫggvi í hans skalla, þá beit eigi heldr en at þeir hrøkkti talknskíði. Þá var veðr gott ok heitt af skini, ok fóru margir menn af klæðum. — Þeir Vagn ok Áslákr drepa nú margan mann.
Nú eggjar Eiríkr jarl menn sína í ákafa. Þá tekr Vígfúss Víga-Glúm nefsteðja mikinn ok rekr í hǫfuð Ásláki, ok nefit søkkr þegar á steðjanum, ok fellr Áslákr þegar ok lætr líf sitt.
En Vagn gengr með ǫðru borði ok drepr menn í ákafa. Þorleifr skúma hleypr móti hánum ok lýstr til Vagns með eikikylfunni. Þat hǫgg kom á hjalminn, ok var svá mikit at hjalmrinn rifnaði. En Vagn hallaðist út at borðinu ok skaut við Þorleifi sverði, en stiklaði við þat út yfir borðit ok á skeið sína, ok barðist hitt snarpligsta.
Eiríkr jarl leggr þá frá barðann, því at hann var mjǫk svá ruddr framan at siglu. Þá hafði ok Hákon jarl lagt at landi ǫllum herinum. Ok varð nú á hvíld nǫkkur á bardaganum, ok hittast þeir feðgar allir samt. Hákon jarl mælti: «Þat þikkjumst ek sjá, at á oss tekr at hallast bardaginn, ok hugða ek til þess verst at berjast við þessa menn; enda reynist mér at því. Nú mun oss eigi hlýða svábuit nema vér takim nǫkkut gott ráð. Mun ek ganga á land upp, en þér sét eptir með herinum á meðan, ef þeir leggja at.»
Nú ferr jarl upp í eyna Prímsignd ok gengr í skóg á brott, ok legst niðr á kné, ok bizt fyrir, ok horfir í norðr. Þar kemr bœnarorðum hans, at hann skorar á fulltrúa sinn Þorgerði Hǫlgabrúði. En hón vil eigi heyra bœn hans, ok er hón reið. Hann býðr henni mart í blótskap, en hón vil eigi þiggja, ok þikkir hánum óvænt um. Þar kemr at hann býðr henni mannblót, en hón vil eigi þiggja, Hann býðr henni um síðir son sinn, er Erlingr hét, sjau vetra gamall; ok hón þiggr hann. Fær jarl sveininn nú í hendr Skopta þræli sínum, ok ferr hann ok veitir sveininum skaða.
Eptir þat ferr jarl aptr til skipa sinna, ok eggjar nú lið sitt af nýju. «Ok veit ek nú víst at oss mun sigrs auðit, ok gangit nú fram at betr, því at ek hefi heitit til sigrs oss á þær báðar systr Þorgerði ok Irpu.»
Nú gengr jarl á skip sitt, ok búast um af nýju; ok síðan greiða þeir atróðrinn, ok tekst þar nú af nýju hinn grimmasti bardagi. Ok því næst tekr veðrit at þykkna í norðr ok dregr yfir skjótt; líðr ok á daginn. Því næst flugu eldingar ok reiðar, ok því næst gørir á él mikit. Þeir jómsvíkingar áttu at vega í gegn veðrinu.
Þetta él var með svá miklum býsnum at menn máttu varla standast. En menn hǫfðu áðr farit af klæðunum fyrir hita sakir, en nú tók at kólna. Sœkja þó bardagann frýjulaust. Ok þó at þeir jómsvíkingar kastaði grjóti eða vápnum eða skyti spjótum, þá bar veðrit þat aptr á þá alt, ok þar með vápnagangr sinna óvina.
Hávarðr hǫggvandi sá fyrst Hǫlgabrúði í liði Hákonar jarls, ok margir sá, ófreskir menn. Ok þá er líttat linaði élinu, sá þeir at ǫr fló af hverjum fingri flagðinu, ok varð maðr fyrir hverri. Ok segja þeir Sigvalda, ok hann mælti: «Eigi þikki mér þá sem vér berimst við menn eina; en þó er nauðsýn at hverr dugi sem má.»
Þá er nǫkkut linaði élinu, heitr Hákon jarl í annat sinn á Þorgerði, ok kvezt nú hafa mikit til unnit. Nú tekr í annat sinn at røkkva at élinu, ok er nú mikli meira ok harðara en fyrr. Ok þegar í ǫndverðu élinu, þá sér Hávarðr hǫggvandi at tvær konur eru komnar á skip jarls ok hafa eitt atferli. Sigvaldi mælti þá: «Nú vil ek brott flýja, ok gørit svá allir mínir menn! Ekki strengdum vér þess heit, at berjast við trǫll. Er nú ok því verra en áðan, at nú eru tvau flǫgð.» Nu leysir Sigvaldi skip sín, ok kallaði á þá Búa ok Vagn at þeir skyli flýja. Vagn mælti at hann skyldi fara manna armastr.
Ok í þessu svarfi hleypr Þorkell miðlangr af skipi sínu á skip Búa, ok høggr þegar til hans — ok berr þetta alt at bráðum, — høggr af hánum vǫrina ok hǫkuna alla frá niðr í gegnum, ok fjúka tennrnar ór hǫfðinu. Þá mælti Búi: «Versna mun nú hinni dǫnsku þikkja at kyssa oss í Borgundarholmi.» Búi høggr þá ímót til Þorkels — en hált var á skipinu, ok fellr hann á skjaldrimina er hann vildi forða sér — ok kom hǫggit á Þorkell miðjan, ok tók í sundr í tvá hluti við skipsborðinu.
[Í því hljóp at Sigmundr Brestisson (Geirmundr hvíti?) hinn mesti kappi, ok sótti Búa, ok lauk svá at Sigmundr (Geirmundr?) hjó af Búa báðar hendr í ulflið.] Ok þegar eptir þat tók Búi gullkistur sínar [ok stakk handastúfunum í hringa á kistunum] ok kallaði hátt: «Fyrir borð allir Búa liðar!» ok hleypr síðan fyrir borð með kisturnar. 14)
Þá dregst Sigvaldi út frá flótanum. Þá kvað Vagn vísu þessa:
Sigvaldi hefr setta
sjalfa oss und kylfu,
en fárhugaðr fnauði
fór heim til Danmarkar,
hyggr í faðm at falla
fljótt vinkonu sinni,
en fyr borð et breiða
Búi gekk með hugrekki
Sigvalda hafði orðit kalt, ok hleypr hann til ára ok rœr, en annarr stýrði. Þá fleygir Vagn spjótinu at Sigvalda. En sá varð fyrir er stýrði, ok nisti þann út við borðit.
Þorkell hávi sneri þegar í brott er Sigvaldi var farinn, ok svá Sigurðr kápa þegar er Búi var fyrir borð genginn. Ok þikkist hvárrtveggi efnt hafa sína heitstrenging. — Þeir hafa fjǫgur skip ok tuttugu; fara heim til Danmerkr.
Nú er at segja frá Vagni, at hann tekr nú af nýju drengiliga vǫrn, ok allir hans menn. Gengu þeir þá ok allir á skeiðina er vápnfœrir váru. En Eiríkr jarl ok margir aðrir hǫfðingjar lǫgðu þá at skeiðinni, ok varð þar þá hin snarpasta orrosta. Kom þá at því sem mælt er at «ekki má við margnum.» Fellu þá svá gørsamliga menn Vagns, at þeir urðu eigi eptir meir en átta tigir manna. Vǫrðu þeir þá lyptingina á skeiðinni. Gørði þá svá myrkt af nótt at eigi var vígljóst.
Lætr Eiríkr jarl þá taka reiðann allan frá skipinu, ok frá ǫllum skipum, ok róa við þat frá. Létu nú halda vǫrð yfir skipunum um nóttina, en skjóta yfir sik skjǫldum, ok eiga at hrósa sigri miklum. Síðan vega [þeir] í skálum haglkornin — at reyna ágæti þeirra Þorgerðar ok Irpu, — ok vá eyri einn kornit.
Nú talast þei Vagn ok Bjǫrn hinn brezki við, hvat til ráða skal taka. «Annattveggja,» segir Vagn, «at bíða hér dags ok láta handtaka oss, ella leita til lands ok gøra þeim nǫkkut ilt, ok forða oss síðan.» Þá taka þeir siglutréit ok rána, ok flytjast þar á átta tigir manna í myrkrinu. Þeir kómust í skerit, ok váru þá raunmjǫk þrekaði flestir, af sárum ok kulda. Var þá ok ekki fœrt lengra. Létust þar tíu menn um nóttina.
En er lýsti um morguninn, fóru jarlsmenn at binda sár sín. Þá heyrðu þeir at strengr gall, ok fló ǫr af, ok varð þar fyrir Guðbrandr frændi jarls; ok þarf hann eigi fleira.
Þeir róa nú til, ok kanna skipin. Ok á skipi Búa finna þeir Hávarð hǫggvanda íendan, ok váru undan hánum báðir fœtr. Hann mælti þá: «Minna varð þá happ mitt en ek vilda. Jarl hafða ek ætlat.» Þeir drápu þá Hávarð.
Eiríkr jarl gékk þar sem Þorleifr skúma stóð, ok spurði: «Hví ertu þannveg yfirlits sem þú sér at bana kominn?» Hann segir: «Eigi munda ek vita, nema blóðrefilinn hans Vagns kømi við mik líttat í gær, er ek laust hann kylfuhǫggit.» Jarl mælti: «Illa hefir þinn faðir þá haldit.» Þetta heyrði Einarr skálaglamm, ok kvað vísu:
Þat kvað jarl at æri
unnviggs fyr haf sunnan,
þás á seima særi
sárelda spor váru:
ǫllungis hefr illa,
eybaugs, ef skalt deyja
(víst hyggjum þat) viggjar
valdr, þinn faðir haldit.
Þá deyr Þorleifr.
Nú sjá þeir hvar menn eru margir í skerinu. Biðr jarl nú fara eptir þeim ok taka hǫndum. Róa nú til þeirra, ok vǫrðust þeir þá ekki. Váru þar tá fluttir til lands sjau tigir manna. Lét jarl þá alla setja í einn streng. Þá váru skip þeirra flutt ǫll at landi, ok skipt ǫllum fjárhlutum þeirra. — Síðan brjóta jarlsmenn upp vistir sínar ok snæða, ok gambra allmikit.
Ok er þeir eru mettir, ganga þeir þangat sem bandingjarnir váru, ok var Þorkell leira ætlaðr til at hǫggva þá jómsvíkinga.
Þá váru leiddir þrír menn ór strenginum; þeir váru sárir mjǫk. En þrælar váru settir til at varðveita þá, ok snúa vǫnd í hárit. Þorkell leira gengr nú at hǫggva hǫfuð af þeim, ok mælti síðan: «Finnit þér nǫkkut at mér hafi brugðit við þessa sýslu? Því at þat mæla margir ef maðr høggr þrjá menn.» Eiríkr jarl segir: «Ekki sjám vér þér við þetta bregða. En þó sýnist oss þér mjǫk brugðit.»
Þá var leiddr hinn fjórði maðr or strenginum, ok snúinn vǫndr í hár. Sá var sárr mjǫk. Þorkell mælti: «Hversu hyggr þú til at deyja?» — «Gott hygg ek til bana míns. Þat mun mér verða sem mínum fǫður.» Þorkell segir hvat þat væri. Hann segir: «Hǫgg þú! Dó hann.» Þá høggr Þorkell þann.
Þá var til leiddr hinn fimti, ok spyrr Þorkell hversu hann hygði til at deyja. Hann segir: «Eigi man ek þá lǫg jómsvíkinga, ef ek kvíði við bana eða mæla ek æðruorð. Eitt sinn skal hverr deyja.» Høggr Þorkell þann.
Nú ætla þeir at spyrja hvern þeirra, áðr þeir sé drepnir, ok reyna svá liðit, hvárt svá sé frœknt sem sagt er; ok þikkir þá reynt ef engi mælir æðruorð.
Þá var til leiddr hinn setti maðr, ok snúinn vǫndr í hár. Þorkell segir með sama hætti. Hánum kvezt gott þikkja at deyja við góðan orðstír. «En þú Þorkell munt lifa við skǫmm.» Høggr hann þenna.
Þá er þangat leiddr hinn sjaundi, ok spurði Þorkell eptir vanda. «Ek hygg allgott til at deyja. En þú hǫgg mik skjótt! Ek held á tygilknífi — því at vér hǫfum átt opt um at rœða jómsvíkingar, hvárt maðr vissi nǫkkut — ef hann væri allskjótt hǫggvinn — þá er hǫfuðit væri af. En þat mun til marks, at ek mun vísa fram knífinum ef ek veit nǫkkut; ella mun hann niðr falla.» Þorkell høggr þann, ok fauk af hǫfuðit, en knífrinn fellr niðr.
Þá var tekinn hinn átti maðr, ok spurði Þorkell eptir vanda. Hann segir: «Gott hygg ek til bana» — er hánum þótti sem skamt mundi at bíða — «hrútr!» segir hann. Þorkell stǫðvaði hǫggit ok spurði hví hánum yrði þetta á munni. Hann segir: «Þó mun eigi ofskipat til anna þeirra er þér nefndut í gær, jarlsmenn, þá er þér fengut áverka.» — «Manna armastr!» segir Þorkell, ok lætr skjalla hánum hǫggit.
Þá var leystr hinn níundi maðr. Þorkell segir eptir vanda. Hann segir: «Gott hygg ek til bana míns, sem allir várir félagar. En ek vil eigi láta mik hǫggva sem sauð. Heldr vil ek sitja fyrir, en þú hǫgg framan í andlit mér, ok hygg at vandliga hvárt ek blǫskra nǫkkut — því at vér hǫfum þar opt átt um at rœða.» Nú er svá gørt at hann sitr fyrir, en Þorkell gengr at framan ok høggr í andlit hánum. Ok blǫskrar hann eigi, nema sigu saman augun þá er dauðinn fór á.
Þá var til leiddr hinn tíundi maðr, ok spyrr Þorkell; en hann segir: «Þat vil ek at þú bíðir meðan ek bjarga brókum mínum.» — «Þat skal veita þér,» segir Þorkell. Ok er hann hafði gørt, mælti hann: «Mart verðr annan veg en maðrinn ætlar. Ek hugða at koma í rekkju hjá Þóru Skagadóttur, konu jarls,» ok hristi félagann. Kippir upp síðan brókunum. Hákon jarl mælti: «Hǫggvit þenna sem tíðast. Sjá hefir lengi ilt haft í hug.» Høggr Þorkell þann.
Þá var leiddr til maðr ungr. Sá hafði hár bæði mikit ok gult sem silki. Þorkell spurði eptir vanda. Hann segir: «Lifat hefi ek nú hitt fegrsta. Þeir hafa nú látit líf fyrir skǫmmu, er mér þikkir ekki í veitt at lifa. En eigi vil ek at mik leiði þrælar til hǫggs, heldr sá maðr er eigi er verri drengr en þú — ok mun sá óvandfenginn — ok haldi hárinu fram frá hǫfðinu, ok hnykki hǫfðiniu, at hárit verði eigi blóðugt.» Hirðmaðr einn gengr til ok tekr hárit ok vefr um hǫnd sér. En Þorkell høggr með sverðinu — ok í því hnykkir hann hǫfðinu — ok hlýtr sá hǫggit er hélt, ok tók af hendr báðar í ǫlbogabótum. Hinn sprettr upp ok mælti: «Hverr á hendr í hári mér?» Hákon jarl mælti: «Stórar ófarar gørast nú! Ok drepit þenna sem skjótast ok svá aðra þá sem eptir eru; því at miklu eru menn þessir verri viðfangs en vér fáim við þeim sét.» Eiríkr jarl segir: «Vita viljum vér nú áðr hverir þeir sé. Eða hvat heitir þú hinn ungi maðr?» Hann segir: «Sveinn kalla mik.» Jarl spurði: «Hvers son ertu?» Hann segir: «Ek em kenningarson Búa.» Jarl spurði: «Hvé gamall maðr ertu?» Hann segir: «Ef ek líð yfir þenna, þá em ek átján vetra.» Eiríkr jarl mælti: «Nú skaltu yfir líða.» Tekr jarl hann þá til sín. Hákon jarl mælti þá: «Eigi veit ek nú, ef sjá skal undan ganga er oss hefir slíka skǫmm gørt; en þó muntu ráða verða. Ok hǫggvit enn mennina!»
Þá var maðr leystr ór strenginum, ok brást strengrinn á fótinn, svá at hann var fastr. Sjá var mikill, ok ungr, ok hinn fráligsti. Þorkell segir, hvé gott hann hygði til at deyja. «Gott,» segir hann, «ef ek geta efnt aðra heitstrenging mína.» Eiríkr jarl mælti: «Hvert er nafn þitt?» — «Ek heiti Vagn,» segir hann. Jarl spurði hvers son hann væri. Hann kvezt vera Áka son. Jarl mælti: «Hvers strengdir þú heit — er þér þœtti þá gott at deyja?» — «Þess,» segir hann, «at ek skylda koma í rekkju Ingibjargar dóttur Þorkels leiru án frænda ráði, en drepa sjálfan hann ef ek køma í Noreg.» — «Ek skal því renna,» segir Þorkell, ganir at hánum ok høggr til hans tveim hǫndum. En Bjǫrn hinn brezki spyrndi til Vagns fœti sínum, svá at hann fell við. Þorkell høggr yfir Vagn ok steypist við. En sverðit varð hánum laust ok kom á strenginn, ok varð Vagn lauss. Spratt hann þá upp ok greip sverðit, ok hjó Þorkell leiru banahǫgg. Þá mælti Vagn: «Nú hefi ek enda hálfa heitstrenging mína, ok uni ek nú við sýnu betr.»
Hákon jarl mælti þá: «Látit hann eigi lausan, ok drepit hann sem tiðast!» Eiríkr jarl mælti: «Gott er mannkaup í Vagni, ok synist mér vel keypt at hann sé í stað Þorkells leiru.» Tekr Eiríkr jarl nú við Vagni. Þá mælti Vagn: «Því at eins þikki mér betra at lifa, at þeim sé grið gefin ǫllum várum felǫgum. Ella farim vér eina fǫr allir.» Eiríkr jarl segir: «Ek mun nú hafa orð við þá, ok fyrirtek ek eigi at gøra þetta.»
Þá gengr Eiríkr jarl at Birni hinum brezka ok spurði hann at nafni. Hann sagði. Jarl mælti: «Ertu sá Bjǫrn, er bazt sóttir manninn í hǫll Sveins konungs? Eða hvat áttir þú at oss sœkja — gamall maðr ok hvítr fyrir hæru. Er þat sannast at segja at ǫll strá vildu oss stanga. Eða viltu þiggja líf at oss?» Bjǫrn segir: «Þiggja vil ek, ef Vagn fóstri minn er undan þeginn ok allir þeir er eptir lifa.» — «Þat skal nú veita þér, ef ek má ráða.» Eiríkr jarl biðr nú fǫður sinn, at þeim sé nú grið gefin jómsvíkingum sem eptir eru. Hákon jarl bað hann ráða. — Váru þeir nú leystir, ok trygðar veittar.
Eptir þat ferr Vagn með ráði Eiríks jarl austr í Vík, ok mælir at hann skyli þannig gøra brúðhlaup til Ingibjargar sem hann vil. Þar er Vagn um vetrinn, en um várit ferr hann suðr til Danmerkr, heim á Fjón til búa sinna, ok réð þar lengi fyrir. Ok er mart stórmenni frá hánum komit ok frá þeim Ingibjǫrgu. Ok þótti hón kvenskǫrungr mikill.
En Bjǫrn fór heim til Bretlands ok réð þar fyrir meðan hann lifði, ok þótti hinn bezti karlmaðr.
En er Sigvaldi kom heim til Danmerkr, fór hann á Sjáland til eigna sinna; ok var Ástríðr þar fyrir, kona hans. Ástríðr lét gera hánum kerlaug, ok strauk hánum sjǫlf, ok mælti: «Verit get ek nǫkkura þá hafa í jómsvíkinga bardaga, er raufóttara belg muni þaðan haft hafa. Ok þikki mér sjá bezt til fallinn at hirða í hveiti.» Hann segir «Þat mætti enn verða minnar æfi at þú ættir eigi þessu at hrósa. Ok lát þér þá líka.» Sigvaldi réð fyrir Sjálǫndum ok þótti vitr maðr, ok kemr hann við fleiri sǫgur.
En Þorkell hinn hávi þótti hinn vitrasti maðr, ok reyndist þat opt síðan.
Sigurðr kápa tók við fǫðurleifð sinni í Borgundarholmi. Ok þótti nýtmenni mikit, ok er mikill áttbogi kominn frá þeim Tófu.
En þat er margra manna sǫgn, at Búi hafi orðit at ormi ok lagst á gull sitt. Er þat til þess haft, at menn hafa sét orm á Hjǫrungavági. Kann þat ok vera at nǫkkur vánd vættr hafi lagst á þat fé ok sýnist þar síðan.
En Hákon jarl réð eigi lengi í Noregi síðan; ok varð hinn frægsti af sigri þessum. Kom þá í Noreg hinn ágæti Óláfr konungr Tryggvason. Var þá tekinn af lífi Hákon jarl, eptir því sem segir í konungasǫgum. En Óláfr konungr kristnaði þá allan Noreg.
Munum vér hér lúka at segja frá jómsvíkingum.
1) Aðalsteinn stend det. Men det var Aðalbrigt han heitte.
2) Norðimbraland: Northumberland.
3) Kliflǫnd: Cleveland.
4) Skarðaborg: Scarborough.
5) Jórvik: York.
6) Íseyri heitte Isøre til um bil 1300; no kallar dei det Rørvig. Det ligg på ein landtange for mynnet av Isefjorden på Sjælland. Det ligg nokolunde midt i det gamle danske riket, og difor heldt dei stundom ålmannating der.
7) Skuggi: Skuggen i Borgund på Sunnmøre.
8) Þrándheimr: Þrœndalǫg, Trøndelag.
9) Hǫð heiter no Hareidlandet.
10) Hjǫrungavágr kallar dei no Liavågen. Innanfor fjordbotnen er Hjørendalen og lenger ut ligg Hjøringneset.
11) Prímsignd: nordanfor Hjørungavågen; no Suløy.
12) Hǫrund: Hareid.
13) Flyðrunes: kanskje Flirnes nær Borgund på Sunnmøre.
14) [ ] Høyrer visst ikkje til soga frå fyrst av, for det er i handskriftene innsett etter det er fortalt um Bue at han var sprungen på sjøen. Her hev eg sett det inn der det høver, likeins som i Flatøyboki.